علی علیه السلام در آینۀ احکام

فقها دربارۀ حضرت علی علیه السلام احکامی را بیان فرموده اند:
1. لقب «امیرالمؤمنین» از القاب مختص حضرت علی بن ابی طالب علیه السلام است و به هیچ کس حتی امامان دیگر نیز این لقب را نمی شود اطلاق کرد. بعضی از فقهای شیعه در این باب، رساله ای مستقل نگاشته اند.1
2. بنابر احتیاط، ائمۀ جمعه، مکلف اند در خطبۀ دوم نماز جمعه، نام پیامبر صلی الله علیه و آله، حضرت علی علیه السلام، حضرت زهرا و اولاد پاکشان علیهم السلام را برده، بر آنان درود بفرستند.2
3. شایسته است خطیب جمعه در مقام نصیحت، بعضی از خطبه های منسوب به حضرت علی علیه السلام یا سایر ائمه علیهم السلام را انتخاب و برای شرکت کنندگان بیان کند.3
4. بنابر احتیاط واجب شخص بی وضو، جنب، حائض و نفساء نباید به نام مقدس حضرت علی7 و فرزندان طاهرین ایشان دست بزند؛ ولی برخی از فقها در این زمینه احتیاط مستحب کرده اند و لازم است در این باره به نظریات فقها مراجعه شود.4
5. خوارج و شورش کنندگان بر امیر المؤمنین علیه السلام و هر امام معصوم دیگر، محکوم به کفر می باشند؛ هر چند ادعای اسلام داشته باشند.5
6. دروغ بستن بر خدا و پیامبران و امیرالمؤمنین علیه السلام و دیگر امامان از گناهان بزرگ بوده، سبب باطل شدن روزه است.
7. غلو کنندگان درباره امیرالمؤمنین علیه السلام و معتقدین به الوهیت آن حضرت یا هر شخص دیگر، اگر ملتفت به گفتۀ خویش هستند، کافر می باشند.6
8. نواصب (دشمنان و بدگویان حضرت علی علیه السلام و فرزندان معصوم ایشان علیهم السلام ) در حکم کافرند و احکام مسلمان بر آنان مترتب نمی گردد؛ زیرا به حسب عرف شرعی کلمۀ مسلمان شامل آنان نمی گردد.7
9. گرچه شهادت ثالثه (اَشهَدُ انَّ عَلیّاً وَلیُّ الله) جزء اذان و اقامه نیست؛ ولی نباید ترک گردد. آیت الله تبریزی در این زمینه می نویسد: «از آن جهت که شهادت ثالثه، شعار شیعه گردیده است و حفظ شعار شیعه در تبلیغ وصایت علی علیه السلام لازم است، باید شهادت ثالثه باقی بماند، مخصوصاً در زمان ما که هجمه بر اعتقادات شیعه از جانب دشمنان زیاد شده است؛ الشهادۀ الثالثه فی الاذن صارت شعار للشیعۀ، و یجب حفظ شعار الشیعۀ لتبلیغ الأمر بالوصایۀ للناس، خصوصاً فی هذا الزمان، حیث تکاثرت الهجمات ضد عقائد الشیعۀ من أعدائهم. و الشهادۀ الثالثۀ لعلی علیه السلام بالولایۀ لیست جزءاً لا من الأذان و لا من الإقامۀ، و إنّما هی تبلیغ للوصایۀ بعد النبی صلی الله علیه و آله کما أن الشهادۀ بالرسالۀ تبلیغ للرسالۀ.»8
10. احتیاط در ترک شهادت ثالثه در تشهد است. امام خمینی در این زمینه می نویسد: «باید تشهد نماز، همان گونه که وارد شده و متعارف است، خوانده شود.»9
11. نام گذاری فرزندان به نامهای ائمه علیهم السلام مانند محمد، علی و فاطمه مستحب است.
12. گاهی حکم شرعی مختص به شیعۀ دوازده امامی شده است؛ یعنی حکم به کسی مختص است که امامت علی بن ابی طالب علیه السلام و سایر امامان علیهم السلام بر حق را پذیرفته باشد. این احکام شامل سایر مسلمین نمی گردد که برخی از آنها به این ترتیب است:

الف) مرجع تقلید باید شیعۀ دوازده امامی باشد،10 مگر در موارد تقیه.
ب) امام جمعه و جماعت لازم است شیعۀ دوازده امامی باشند.12
ج) گیرندۀ زکات که به عنوان فقیر به او زکات داده می شود، باید از شیعیان دوازده امامی باشد.13
د) بنا بر احتیاط یکی از شرایطِ گیرنده کفاره این است که شیعۀ دوازده امامی باشد.14
هـ) بنابر احتیاط کسی که به او زکات فطره داده می شود، در کنار بقیه شرایط، باید شیعۀ دوازده امامی باشد.15
و) سیدی که به او خمس پرداخت می شود، باید از شیعیان دوازده امامی باشد.16
ز) شخصی که به عنوان نایب به حج فرستاده می شود لازم است شیعۀ دوازده امامی باشد.17
ح) کسی که می خواهد میت را غسل دهد، باید شیعۀ دوازده امامی باشد.18
ط) قاضی باید شیعۀ دوازده امامی باشد.19 امامان معصوم علیهم السلام شیعیان را بر حذر داشته اند که در ترافعات خود به دیگران مراجعه نمایند.20

13. عید غدیر «عید الله الاکبر» و روز نصب رسمی امام علی علیه السلام به مقام امامت و خلافت رسول الله صلی الله علیه و آله (18 ذی حجه سال دهم هجری) می باشد. این عید از اعیاد مسلم نزد شیعیان، بلکه تمام مسلمانان است .
14. حضور قلب و تبعیت از امام علی علیه السلام: فقها جهت حضور قلب در نماز چنین گفته اند: همان طور که در حال نماز، تیر را از پای مبارک امیر المؤمنین علیه السلام بیرون کشیدند و آن حضرت متوجه نشدند، شایسته است انسان در حال نماز به یاد خدا و با خضوع، خشوع و وقار باشد و متوجه باشد که با چه کسی سخن می گوید و خود را در مقابل عظمت و بزرگی خداوند عالم بسیار پست و ناچیز ببیند و اگر انسان در موقع نماز کاملاً به این مطلب توجه کند، از خود بی خبر می شود.21
15. محدثان و فقیهان برای آن حضرت در مناسبتهای گوناگون، زیارتهای مختلفی ذکر کرده اند، مانند تولد و شهادت آن حضرت، مبعث، تولد پیامبر صلی الله علیه و آله و ...
16. فقها در بیان احکام دفن میت فرموده اند: پیش از آنکه لحد را بپوشانند، دست راست را به شانۀ راست میّت بزنند و دست چپ را به قوت بر شانۀ چپ میّت بگذارند و دهان را نزدیک گوش او ببرند و به شدّت حرکتش دهند و سه مرتبه بگویند: «اِسمَع اِفهَم یا فُلانَ بنَ فُلان» و به جای فلان، اسم میّت و پدرش را بگویند. آن گاه ضمن شهادتین، امامت علی بن ابی طالب علیه السلام و اولاد طاهرین ایشان علیهم السلام را ذکر نمایند که به این عمل در اصطلاح، «تلقین» گفته می شود.22

پی نوشت:

1) مانند «عبد علی بن جمعۀ العروسی» که درباره او گفته‌اند: «له ایضا کتاب فی اختصاص لقب امیر المؤمنین بعلی علیه السلام و أن من اختاره لنفسه ابتلی بمرض خبیث». ‏ر.‏ک: تاریخ الفقهاء و الرواۀ، جمعی از بزرگان، گردآوری شده در مجموعه نرم‏افزاری فقه اهل بیت علیهم السلام، ص‏46.
2) صلاة الجمعۀ، آیت الله شیخ مرتضی حائری، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، 1418 ق، ص233.
3) تحریر الوسیلۀ، امام خمینی، دار العلم، قم، چاپ اول، ج‏‏1، ص‏233.
4) توضیح المسائل محشی، امام خمینی رحمه الله ، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1424ق، ج‏‏1، ص‏212.
5) جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، محمد بن حسن بن باقر نجفی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، چاپ هفتم، 1404ق، ج‏‏22، ص‏337.
6) جواهر الکلام، محمد بن حسن نجفی، ج‏‏28، ص‏38.
7) الحدائق الناضرۀ فی احکام العترۀ الطاهرۀ، یوسف بن احمد بن ابراهیم بحرانی، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، 1405ق. ج‏‏22، ص‏199.
8) صراط النجاۀ، آیت الله تبریزی، دارالصدیقة الشهیدة، قم، 1427ق، ج‏‏7، ص‏155.
9) ‏‏استفتائات، امام خمینی رحمه الله ، انتشارت جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، ج‏‏1، ص‏166.
10) وسائل الشیعۀ الی تحصیل مسائل الشریعۀ، شیخ حر عاملی، مؤسسه آل البیت علیهم السلام، قم، 1409‏ق،‏‏ ج‏‏21، ص‏395.
11) توضیح المسائل محشی، امام خمینی رحمه الله ، ج‏‏1، ص‏13.
12) همان، ص‏790.
13) همان، ج‏‏2، ص‏150.
14) صاحب جواهر در این باره می‏‏‏گوید: «اذ لاخلاف بین الاصحاب فی ان من اعتقد معتقد الشیعۀ الإمامیۀ مؤمن، یعلم ذلک من کلامهم فی الزکاۀ و و النکاح و الکفارات.» (جواهر الکلام، ج‏‏12، ص‏9).
15) همان، ص‏176.
16) توضیح المسائل محشی، ج‏‏2، ص‏41.
17) نجاة العباد، امام خمینی رحمه الله ، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، بی‏تا، ص‏211.
18 ) توضیح المسائل محشی، امام خمینی رحمه الله ، ج‏‏1، ص‏318.
19) قواعد الاحکام فی معرفۀ الحلال و الحرام، علامه حلی، انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، ج‏‏3، ص‏419.
20) «عَنْ عُمَرَ بْنِ حَنْظَلَةَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام عَنْ رَجُلَيْنِ مِنْ أَصْحَابِنَا بَيْنَهُمَا مُنَازَعَةٌ فِي دَيْنٍ أَوْ مِيرَاثٍ فَتَحَاكَمَا إِلَى السُّلْطَانِ وَ إِلَى الْقُضَاةِ أَ يَحِلُّ ذَلِكَ قَالَ مَنْ تَحَاكَمَ إِلَيْهِمْ فِي حَقٍّ أَوْ بَاطِلٍ فَإِنَّمَا تَحَاكَمَ إِلَى الطَّاغُوتِ وَ مَا يُحْكَمُ لَهُ فَإِنَّمَا يَأْخُذُ سُحْتاً وَ إِنْ كَانَ حَقّاً ثَابِتاً لَهُ لِأَنَّهُ أَخَذَهُ بِحُكْمِ الطَّاغُوتِ وَ مَا أَمَرَ اللَّهُ أَنْ يُكْفَرَ بِهِ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى «يُرِيدُونَ أَنْ يَتَحاكَمُوا إِلَى الطَّاغُوتِ وَ قَدْ أُمِرُوا أَنْ يَكْفُرُوا بِه».» الکافی، کلینی، دار الکتب الاسلامیۀ، بیروت، 1407‏ق‏‏ ج‏‏1، ص‏6
21) توضیح المسائل محشی، امام خمینی رحمه الله ، ج‏‏1، ص‏399.
22) همان، ص‏344.

منبع:سایت ذی طوی نوشته:سیدجعفرربانی