عجز معاویه در پاسخ به سوالات پادشاه روم و پاسخ امام حسن مجتبی

از امام باقر(علیه‌السلام) نقل شده كه: «ابوالأصفر» پادشاه روم نامه‌ای به معاویه نوشت و چند سوال از او پرسید و در آخر نامه نوشت: «اگر تو واقعاً سزاوار خلافت هستی و خود را جانشین پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌دانی، جواب این مسائل را برای ما بنویس».
پس از آنكه نامه به دست معاویه رسید، هر چه درباره سؤال‌ها دقت كرد، خود را در جواب دادن عاجز دید و لذا طبق معمول یكی از شامیان را نزد حضرت علی(علیه‌السّلام) فرستاد تا بطور محرمانه، از ناحیه حضرت(علیه‌السّلام) به جواب مسائل مطلع شود، آنگاه بنام خود همان جواب‌ها را برای پادشاه روم بفرستد.

آن مرد شامی خدمت امام علىّ(علیه‌السلام) که در «رحبه» [از محله‌های کوفه] بود وارد شد و اظهار داشت: «من یک نفر از رعیّت تو و از اهالى این شهر هستم».
حضرت فرمود: خیر، تو از رعیّت من و از اهالى این شهر نیستى؛ بلکه تو از سوى پادشاه روم آمده‌اى و او چند سؤال براى معاویه فرستاده است و چون معاویه جواب آن ها را نمى‌دانست به من ارجاع شده است.
آن شخص اظهار داشت: بلى، صحیح فرمودى، معاویه مرا به طور محرمانه نزد شما فرستاد تا جواب مسائلم را از شما دریافت دارم؛ و این موضوع را کسى غیر از ما نمى‌دانست.

پس از آن امیرالمؤمنین علىّ(علیه‌السلام) فرمود: آن‌چه مى‌خواهى از این دو فرزندم سؤال کن که جواب کافى دریافت خواهى داشت.
آن شخص گفت: از آن کسى که موهاى سرش تا روى گوش‌هایش آمده [یعنى حسن مجتبى(علیه‌السلام)] سؤال مى‌کنم.

و چون آن شخص رومى نزد امام حسن مجتبى(علیه‌السلام) آمد، پیش از آن که سخنى مطرح شود، حضرت به او فرمود: آمده‌اى تا سؤ ال کنى:
فاصله بین حقّ و باطل چیست
و بین زمین و آسمان چه مقدار فاصله است؟
و بین مشرق تا مغرب چه مقدار مسافت است؟
و قوس و قزح چیست؟
و خنثى به چه کسى گفته مى‌شود؟
و آن ده چیزى که یکى از دیگرى محکم‌تر و سخت‌تر مى‌باشند کدامند؟

مرد رومى با حالت تعجّب گفت: بلى، سؤال‌هاى من همین‌ها مى‌باشد.
امام حسن مجتبى(علیه‌السلام) در این موقع به پاسخ سؤال‌ها پرداخت و فرمود: بین حقّ و باطل چهار انگشت است، آنچه با چشم خود دیدى حقّ و آنچه شنیدى باطل است.
فاصله بین زمین و آسمان به اندازه دعاى مظلوم بر علیه ظالم است و نیز تا جائى که چشم ببیند.
همچنین فاصله بین مشرق تا مغرب به مقدار سرعت گردش و حرکت خورشید در یک روز خواهد بود.[ یك‌بار طلوع و غروب خورشید]
[و امّا قوس و قزح:] وای بر تو! قوس را به قزح نسبت نده [و اضافه نکن] زیرا قزح شیطان است. ولی رنگین کمان، نشانه‌ی قدرت خداست که پس از بارش باران رحمتش، نمودار می‌شود و نشان حاصل خیزی و برکت است.

خداوند متعال سنگ را آفرید و به دنبالش آهن را به وجود آورد که همانا آهن سنگ را قطعه قطعه مى‌کند.
و سپس آتش را آفرید که آهن را گداخته و آب مى‌نماید.
و سخت‌تر از آتش آب است که آتش را خاموش مى‌کند.
و از آب شدیدتر، ابر مى‌باشد که آن را حمل و منتقل مى‌کند.
و از ابر نیرومندتر باد خواهد بود که ابر را به این سو، آن سو مى‌برد.
و از باد قدرتمندتر آن فرشته‌ای است که باد را به حرکت در می‌آورد.
و از آن شدیدتر ملک الموت - عزرائیل - است که جان همه چیز را مى‌گیرد؛ و مى‌میراند.
و از آن مهمّتر خود مرگ است که جان عزرائیل را نیز مى‌رباید.
و از مرگ محکم تر، و نیرومندتر مشیّت و اراده الهى است که مرگ را برطرف مى‌نماید و در روز واپسین، مردگان را زنده مى‌گرداند.

و امّا خنثى به شخصى گفته مى‌شود که معلوم نباشد مرد است یا زن، که اگر هیچ نشانه‌اى نداشته باشد، یا هر دو نشانه را موجود باشد به او گفته مى‌شود: ادرار کن، پس اگر ادرارش به سمت جلو یا بالا بود مرد است و در غیر این صورت در حکم زن خواهد بود.[1]

مرد شامی در همان لحظه گفت :«شهادت می‌دهم و اقرار می‌كنم كه تو فرزند رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) هستی و پدرت علی(علیه‌السّلام) به خلافت و مقام اولی الامری از معاویه بهتر است»
سپس این جواب‌ها را ضبط كرد و به نزد معاویه برد.
معاویه همین پاسخ‌ها را بنام خود برای پادشاه روم،«ابوالاصفر» فرستاد.
ابو الأصفر برای معاویه نوشت: «به غیر كلام و جواب خود تكلّم نكن، این جواب‌ها از معدن نبوت و منبع رسالت صادر شده است».[2]
______________________________
پی‌نوشت
[1]. علامه مجلسی، بحارالا نوار، ج43، ص326، ح5؛/ و قطب الدین راوندی، الخرایج و الجرایح، ج2، ص572، ح2
[2]. عبدالقادر بن ملوک شاه بدائونی، منتخب التواریخ ص896.