یکی از سوالاتی که ذهن خیلی از انسان ها را مشغول کرده است این است که چرا خداوند متعال مومنان و بندگان مونش را به بلاهای زیادی مبتلا میکند؟ یکی از علت های آن که در روایات هم اشاره شده، اجر و مزد اخروی است؛ یعنی خداوند متعال به این خاطر بندگان مومن را به بلا مبتلا می کند که در آخرت جبران کند و اجر و مزد آن سختی ها را به آنها بدهد. بزرگان علم کلام مثل خواجه نصیر الین طوسی، و علامه حلی هم این بحث را مطرح کردند و معتقدند: هر بلایی که از جانب خداوند متعال به بندها برسد و آنها مستحق آن بلا نباشند، یعنی کاری نکرده باشند که مستحق آن بلا باشند؛ عوض و پاداش آن، بر خداوند متعال واجب اشت و این قاعده هم بر اساس عدل الهی استوار است. (ایضاح المراد فی شرح کشف المراد، ص 286) لذا عقل بشری می گوید چون خداوند متعال عادل است، باید تمام بلاهایی که به بندگان وارد کرده را جبران کند، البته ضرورتی ندارد که حتما این جبران در دنیا باشد، بلکه ممکن است این جبران در آخرت باشد.
لذا طبق این قاعده هر اندازه بلا و مصیبت و رنج آدمی در دنیا زیاد باشد، به همان اندازه خداوند متعال جبران می کند و عوض آن بلاها و رنج ها و مصیبت ها را به آنها می دهد. در روایات بسیاری به این مطلب اشاره شده است، به طور مثال رسول خدا (ص) فرمودند: «به راستی بلای بزرگ، اجر بزرگ دار». هم چنین «ابن یعفور» از شاگردان امام صادق(ع) می گوید: از درد خود به حضرت اعتراض کردم؛ حضرت در پاسخ به من فرمودند: «ای عبدالله اگر مومن می دانست در مصیبت ها چه اجری برایش مقدر شده است، هر آینه آرزو می کرد که با مقراض تکه تکه شود». باز از حضرت نقل شده که فرمودند: «در کتاب علی(ع) آمده هر کس دینش درست باشد و عملش خوب، بلایش سخت تر است؛ و این برای این است که خداوند (عز و جل) دنیا را ثواب مومن نساخته است».
هم چنین در بعضی از روایات اشاره شده است، بعضی از مقامات بهشت جز با بلاهای سخت و طاقت فرسا بدست نمی آید، به طور مثال امام صادق(ع) فرمودند: «به راستی که بنده در نزد خداوند متعال مقامی دارد که به آن نمی رسد مگر با بلایی که به بدنش وارد شود، یا مالش از بین رود». هم چنین فضل بن عثمان از حضرت صادق (ع) نقل می کند: «به راستی که در بهشت جایگاهی است که بنده به آن نمی رسد، جز به وسیله بلائی که به تن او می رسد».(اصول کافی، باب بلا، ج5، ص81-99)
در نتیجه طبق ادله عقلی و روایات معصومین(علیهم السلام) به هر اندازه که در دنیا مبتلا به بلا شویم، در آخرت خداوند متعال انها را جبران می کند و اجر و مزد آنها را خواهد داد. پس یکی از فلسفه های این بلاها این است که خداوند سبحان در آخرت اجر بیشتری را به مومنین بدهد و آنها را در جایگاهای بهتری قرار دهد.