شرح حکمت هاي نهج البلاغه

 ترس از نافرمانی خدا

وَ قَالَ (علیه السلام): يَا ابْنَ آدَمَ، إِذَا رَأَيْتَ رَبَّكَ سُبْحَانَهُ يُتَابِعُ عَلَيْكَ نِعَمَهُ وَ أَنْتَ تَعْصِيهِ، فَاحْذَرْهُ.

امام(عليه السلام) فرمود: اى فرزند آدم! هنگامى که مى بينى پروردگارت نعمت هايش را پى درپى بر تو مى فرستد در حالى که تو معصيت او را مى کنى از او بترس (مبادا مجازات سنگينش در انتظار تو باشد).

ارزش رفع غم و گرفتاری از مردم

وَ قَالَ (علیه السلام): مِنْ كَفَّارَاتِ الذُّنُوبِ الْعِظَامِ، إِغَاثَةُ الْمَلْهُوفِ وَ التَّنْفِيسُ عَنِ الْمَكْرُوبِ.

امام(عليه السلام) فرمود: از جمله کفاره هاى گناهان بزرگ، به فرياد بيچاره و مظلوم رسيدن و تسلّى دادن به افراد غمگين است.

اولویت عمل بر حسب و نسب

وَ قَالَ (علیه السلام): مَنْ أَبْطَأَ بِهِ عَمَلُهُ، لَمْ يُسْرِعْ بِهِ [حَسَبُهُ] نَسَبُهُ.

امام(عليه السلام) فرمود: کسى که عملش او را (از پيمودن مدارج کمال) کُند سازد نَسَبش به او سرعت نخواهد بخشيد.

نظر امیرالمؤمنین درباره خلافت

وَ قَالَ (علیه السلام): لَنَا حَقٌّ، فَإِنْ أُعْطِينَاهُ، وَ إِلَّا رَكِبْنَا أَعْجَازَ الْإِبِلِ وَ إِنْ طَالَ السُّرَى.

امام(عليه السلام) فرمود: ما را حقى است که اگر به ما داده شود (آزاديم) و الاّ (همچون اسيران و بردگانى خواهيم بود که) در عقب شتر سوار خواهيم شد، هرچند زمانى طولانى اين سير در تاريکى بگذرد.

نکوهش ترس و حیای بیجا

وَ قَالَ (علیه السلام): قُرِنَتِ الْهَيْبَةُ بِالْخَيْبَةِ، وَ الْحَيَاءُ بِالْحِرْمَانِ؛ وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ، فَانْتَهِزُوا فُرَصَ الْخَيْرِ.

امام(عليه السلام) فرمود: ترس (نابجا) با نااميدى مقرون است و کم رويى با محروميت همراه، فرصت ها همچون ابر در گذرند; ازاين رو، فرصت هاى نيک را غنيمت بشماريد (و پيش از آنکه از دست برود، از آن استفاده کنيد).
 

چشم پوشی از خطای جوانمردان

وَ قَالَ (علیه السلام): أَقِيلُوا ذَوِي الْمُرُوءَاتِ عَثَرَاتِهِمْ، فَمَا يَعْثُرُ مِنْهُمْ عَاثِرٌ إِلَّا وَ [يَدُهُ بِيَدِ اللَّهِ‏] يَدُ اللَّهِ بِيَدِهِ يَرْفَعُهُ‏.

امام(عليه السلام) فرمود: از لغزش هاى افراد با شخصيت (و جوانمرد) چشم پوشى کنيد، چرا که هيچ کس از آنها گرفتار لغزش نمى شود مگر اين که دست خدا به دست اوست و او را بلند مى کند.

نكوهش آرزوهاى دراز

وَ قَالَ (علیه السلام): مَنْ جَرَى فِي عِنَان أَمَلِهِ، عَثَرَ بِأَجَلِهِ.

امام(عليه السلام) فرمود: کسى که در مسير آرزوهايش گام بردارد در (دام) مرگ خواهد افتاد!

نکوهش ياری نکردن حق

وَ قَالَ (علیه السلام) فِي الَّذِينَ اعْتَزَلُوا الْقِتَالَ مَعَهُ: خَذَلُوا الْحَقَّ، وَ لَمْ يَنْصُرُوا الْبَاطِلَ.

امام(عليه السلام) در مورد کسانى که از جنگ در رکاب حضرت کناره گيرى کردند فرمود: حق را تنها گذاشتند و باطل را يارى نکردند!

تغییر حکم با تغییر شرایط

وَ سُئِلَ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِ الرَّسُولِ (صلی الله علیه وآله) "غَيِّرُوا الشَّيْبَ وَ لَا تَشَبَّهُوا بِالْيَهُودِ"؟
فَقَالَ (علیه السلام): إِنَّمَا قَالَ ذَلِكَ وَ الدِّينُ قُلٌّ، فَأَمَّا الْآنَ وَ قَدِ اتَّسَعَ نِطَاقُهُ وَ ضَرَبَ بِجِرَانِهِ؛ فَامْرُؤٌ وَ مَا اخْتَارَ.

از امام(عليه السلام) درباره اين گفتار پيامبر(صلى الله عليه وآله) سؤال شد که فرموده است: «موهاى سفيد خود را تغيير دهيد (و آن را رنگ و خضاب کنيد) و خود را شبيه يهود نسازيد».
امام(عليه السلام) در پاسخ فرمود: است) هر کسى مختار است (که رنگ و خضاب بکند يا نه).
 

هرکسی درخور سرزنش نیست

وَ قَالَ (علیه السلام): مَا كُلُّ مَفْتُونٍ يُعَاتَبُ.

امام(عليه السلام) فرمود: هر شخص گرفتارى را نمى توان سرزنش کرد (چه بسا بى تقصير باشد).