معنای حدیث ابی الله ان یجری الامور بالاسباب

سلام علیکم؛ ممنون از ارتباط با این مرکز

دو حدیث در این باب وارد شده که قبل از شرح و توضیح لازم است آنها را عنوان و ترجمه نماییم:
۱- امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند:«أَبَى اللَّهُ أَنْ يُجْرِيَ الْأَشْيَاءَ إِلَّا بِالْأَسْبَابِ فَجَعَلَ لِكُلِّ سَبَبٍ شَرْحاً وَ جَعَلَ لِكُلِّ شَرْحٍ عِلْماً وَ جَعَلَ لِكُلِّ عِلْمٍ بَاباً نَاطِقاً عَرَفَهُ مَنْ عَرَفَهُ وَ جَهِلَهُ مَنْ جَهِلَهُ ذَلِكَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وآله) وَ نَحْنُ؛ خداوند ابا دارد که اشیاء را جاری کند به جز به وسیله اسباب. به همین دلیل، برای هر سببی، شرحی قرار داده است و برای هر شرحی، علمی قرار داده است و برای هر علمی، دروازه‌ ناطقی قرار داده است. هر کسی که آن را بشناسد که شناخته و هر کسی که بدان جاهل باشد که جاهل است. آن باب و دروازه، رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ما (ائمه معصومین) هستیم.»[بصائر الدرجات‏، صفار، ج۱، ص۶]
۲- حدیث دوم نیز کاملاً شبیه حدیث بالاست و تنها تفاوت در فراز آخر آن است:«أَبَى‏ اللَّهُ‏ أَنْ يُجْرِيَ الْأَشْيَاءَ إِلَّا بِالْأَسْبَابِ... جَعَلَ لِكُلِّ عِلْمٍ بَاباً نَاطِقاً مَنْ عَرَفَهُ عَرَفَ اللَّهَ وَ مَنْ أَنْكَرَهُ أَنْكَرَ اللَّهَ ذَلِكَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی‌الله‌علیه‌وآله) وَ نَحْنُ؛ خداوند ابا دارد که اشیاء را جریان دهد به جز به وسیله اسباب. ... برای هر علمی، دروازه ناطقی قرار داده است. کسی که آن را می‌شناسد که می‌شناسد و کسی که آن را انکار می‌کند، انکار می‌کند. آن دروازه و باب، رسول خدا(صلی الله علیه و آله) و ما(امامان معصوم) است. وی این حدیث دوم را در باب النوادر فی الأئمة و أعاجیبهم نیز ذکر نموده است.»[همان، ص۵۰۵]

بررسی و معنا شناسی حدیث
الف) از این احادیث قاعده«جریان اشیاء به وسیله اسباب» فهمیده می‌شود. قاعده‌ای که بیانگر یک امر کلی الهی است و آن بیانگر این مطلب است که خداوند نمی‌خواهد هر کاری را از راه اعجاز و معجزه به انجام برساند. بلکه برای هر چیزی یک خاصیتی قرار داده که به طور طبیعی وظیفه و نقش خود را به ایفا می‌کنند. مثلاً به طور طبیعی چاقو، شیمشیر و اشیاء برنده می‌‎بُرد و اینکه انتظار داشته باشیم مثلاً در قضیه به شهادت رساندن امام علی و امام حسین(علیهم‌السلام) نیز به مانند امتحان حضرت ابراهیم و به قربانگاه بردن حضرت اسماعیل، شمشیر اثر نکند؛ خداوند از این کار ابا داشته و کارها را جز در موارد خاص و استثنایی از حالت طبیعی آن خارج نمی‌سازد.
ب) این احادیث سندی در تأیید توسل بر پیامبر اکرم و ائمه اطهار(علیهم‌السلام) نیز می‌باشد؛ همچنانکه در این احادیث، آنها درگاه علم، شرح و سبب هر امری در دایره علت و معلول خوانده شده است. بنابراین می‌توان با درخواست از آن اولیاء الهی اسباب اموری را برپا کرد یا بوجود آمدن مسئله‌ای را تعجیل نمود. همچنانکه که نیستند افرادی که از تمام اسباب و علل ناامید شده و هنگامی که به اهل بیت پناه بردند؛ برای ایشان بابی جدید باز شده و به درخواست خود رسیده اند.

قاعده و عدم ضعف الهی
همانطور که در بالا نیز اشاره شد در برخی از نمونه‌ها که حکمت مهم الهی در میان باشد؛ خداوند از آن اسباب اصلی چشم‌پوشی کرده و اجازه برپایی کارکردی دیگر را داده است. مثلاً آتش نسوزانده یا چاقو عمل بریدن را به انجام نرسانده است. پس هیچ نقصی از این قاعده فهمیده نمی‌شود.
بنابراین خداوند که قادر مطلق است؛ هیچ ضعف و ناتوانی را در خود راه نداده و این قاعده نیز همان اراده خداست که بر خود جاری ساخته است. یعنی اراده او به این تعلق گرفته که کارها و امور را با واسطه و اسباب انجام دهد و این قانون در سرتاسر هستی و از ابد تا ازل اجرا خواهد شد، مگر در موارد خاص. پس تعلق اراده خداوند به اجرای این قاعده، نشان از ضعف او نیست؛ بلکه او این گونه خواسته است.

برای مطالعه بیشتر پیشنهاد می‌کنیم این دو مطلب را نیز مطالعه بفرمایید:
http://www.btid.org/fa/news/13196

http://www.btid.org/fa/news/21476