تلخی مرگ در احادیث

برای شناخت تلخی مرگ و چرایی آن ابتدا باید مرگ را تعریف کرد. سپس می فهمیم که چرا مرگ تلخ است و چگونه می توان آن را شرین ساخت.
مرگ چیست؟
طبق حدیث امام علی علیه السلام مرگ چیزی جز یک در و دریچه نیست. پس به خودی خود تلخی یا شیرینی ندارد. حضرت می فرمایند:« الْمَوْتُ‏ بَابُ‏ الْآخِرَة؛ مرگ درب ورودی سرای آخرت است.» [غرر الحکم، ص۱۶۱] بنابراین روایت مرگ برای یک فرد مسلمان که توحید و عدل الهی را پذیرفته، تعریفی جز یک انتقال و جابه جایی ندارد. او می‌داند که پس از مرگ در سرای جاودان الهی حاضر شده و در مقابل اعتقادات صحیح و اعمال نیک پاداش و حاصل آنها را دریافت می کند. بر اساس یک معتقد به معاد، مرگ چیزی جز یک جابه جایی نیست و اگر این فرد در کنار این اعتقاد صحیحش، اعمال پاکی نیز داشته باشد از دریچه مرگ وارد یک دنیای آباد و سرای مزد و پاداش می شود. هرچند که منکران معاد هم از این گذرگاه عبور می کنند و در لحظه گذشتن از این درب به عمق خسارت و نادانی و اشتباه خویش پی برده و دچار بزرگترین حسرت و پشیمانی می شود؛ ولی چه حاصل. برای این گروه مرگ بسیار تلخ است چون دستانی خالی از اعمال صالح دارند.
آیا مرگ زیبا شدنی است؟
پس زیبایی یا نازیبایی یا شیرینی و تلخی مرگ به دست خود انسان رغم می‌خورد. اوست که چگونگی مرگش را کارگردانی کرده، همچنانکه تهیه کنندگی بهشت یا جهنم نیز به دست خود اوست. این مطلب از حدیث امام سجاد(علیه‌السلام) فهمیده می‌شود. حضرت مرگ را بر دو نوع تقسیم کرده و مرگ مؤمنان را مانند کندن و در آوردن لباس‌های چرکین از بدن و پوشیدن لباس‌هایی نظیف، معطر و فاخر تشبیه کرده و مرگ کفار را به مانند کندن لباس‌هایی فاخر و منتقل شدن از سرای امن به جایگاه‌هایی وحشتناک و پوشیدن لباس‌هایی چرکین بر شمردند.[ معانی الاخبار، شیخ صدوق، ص۲۸۹] 
سختی مرگ از کجاست؟
ریشه سختی جان دادن را در تعلق و وابستگی نسبت به این دنیا و امکانات و دارایی‌های دنیوی بدانیم. این سختی برای افراد مختلف نیز گوناگون است. برخی از مال دنیا سرشار هستند و ثروت‌های کلانی دارند؛ اما آنها را امانتی نزد خود می‌دانند و وابسته به آن نیستند؛ این افراد در لحظه جان دادن خاطری آسوده دارند. نشانه این افراد هم پرداخت حقوق واجب مالی مانند خمس و زکات و عمل به مستحبات مالی مانند کمک به نیازمندان و تهیه جهزیه و ساخت اماکن عمومی مثل بیمارستان، مسجد و مدرسه است.
از طرف دیگر برخی چنان به داشته‌های خود وابسته شدند که جدا شدن از آنها برایشان سخت و غیر ممکن است؛ این افراد با دیدن فرشته مرگ همه چیز را بر باد رفته می‌بینند و مطمئناً دل کندن اجباری از همان دارایی و داشته‌ها آنها را به زجر و زحمت بسیاری می‌اندازد. این را از گفتگوی پیامبر(صلی الله علیه و آله) و یکی از مراجعین ایشان می فهمیم که در کتابهای روایی ما آمده است که:«أَتَى النَّبِيَّ ص رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ مَا لِي لَا أُحِبُّ الْمَوْتَ فَقَالَ لَهُ أَ لَكَ مَالٌ قَالَ نَعَمْ قَالَ فَقَدَّمْتَهُ قَالَ لَا قَالَ فَمِنْ‏ ثَمَ‏ لَا تُحِبُ‏ الْمَوْتَ‏؛ مردی نزد پیامبر آمد و گفت چرا من مرگ را دوست ندارم؟ پیامبر فرمود: آیا نزد تو مالی هست؟ آن مرد گفت: بله. پیامبر فرمود: آن را ذخیره قیامت خود کرده ای؟ فرد گفت: نه. پیامبر فرمود: از اینجاست که مرگ را دوست نداری.»[الخصال، شیخ صدوق، ج۱، ص۱۳]
نتیجه گیری
مرگ تنها در و دریچه ای به سوی آخرت است و تلخی یا شیرینی ذاتی ندارد. اما آنچه آن را تلخ کرده عدم آمادگی ما برای ورود به آخرت و آنچه آن را شیرین می کند؛ میزان آمادگی ما برای حساب و کتاب الهی است. دلبستگی به مال دنیا و دنیا را برای دنیا خواستن را می توان ریشه ترس از مرگ و تلخ دانستن آن دانست؛ زیرا فرد وقتی ببیند از مال دنیا برای آخرت چیزی ذخیره نکرده؛ گذر از آن در برایش تلخ تر از هر تلخی و بسیار ترسناک است.