خدا نزدیک است

رهروان ولایت- خدایی که خالق همۀ موجودات است؛ به انسان نزدیک می‌باشد؛ تا جایی که رسول اکرم(صلوات الله علیه و آله) با خدای خود چنین نجوا می‌کند« یا أقرَبُ مِن کُلِّ قَریبٍ؛ ای که از هر نزدیکی، نزدیک‌تر هستی.»[1]

     «قرب» یعنی نبودن فاصله؛ هر وقت خصوصیات و ویژگی‌های دو چیز به یکدیگر شبیه باشد، از این شباهت، نزدیک بودن دو چیز فهمیده می‌شود. هرچه انسان سعی کند اوصاف الهی را در خود پرورش دهد، به همان اندازه به خداوند نزدیک است و هر اندازه‌ای که صفات غیر الهی را در خودش پروراند؛ از خداوندی که به همه چیز نزدیک است دور می‌شود. نزديكى‏ به‏ خدا جز از طريق تخلّق به اخلاق الهى امكان‏پذير نيست! بنابراين، هر فضيلتی رابطه ‏اى ميان انسان و خدا ايجاد مى‏ كند و او را گام به گام به ذات مقدّسش نزديک تر مى‏ سازد.[2] خداوند منبع فیض همه چیز است که با نزدیک شدن به خداوند، انسان می‌تواند در حد توان خود آن فیض‌ها را کسب نماید و به تکامل برسد.

خواستۀ مردان الهی

     هر انسانی خواسته‌ای دارد زیرا« يَا أَيُّها النَّاسُ أَنتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلىَ اللَّهِ وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنىُّ‏ُّ الْحَمِيدُ؛[فاطر/15] اى مردم! شما به خدا نيازمنديد، و فقط خدا توانگر[و] ستوده است.»( اما خواسته‌ی انسان‌های وارسته، نزدیک شدن به خدا است؛ امام سجادعلیه السلام عرضه می دارد:« وَ رُؤْيَتُكَ‏ حَاجَتِي، وَ جِوَارُكَ‏ طَلَبِي، وَ قُرْبُكَ غَايَةُ سُؤْلِي؛ دیدار تو نیاز من، کنارت بودن طلب من و نزدیک بودن تو نهایت خواستۀ من است.»[3]‏ چون خداوند« یا قریب» است و از هرچیزی به هر کسی نزدیک می‌باشد. امام حسین علیه السلام در دعای پر فیض عرفه، عاشقانه چنین نجوا می‌کند« إلَهِي مَا أَقْرَبَكَ مِنِّي وَ قَدْ أَبْعَدَنِي‏ عَنْكَ‏؛ خدایا تو چقدر به من نزدیکی و من از تو خیلی دورم.»[4]

خدا کجاست؟

     خدایی که همه چیز از عنایت و لطف اوست کجا می‌باشد؛ تا بهتر بشناسیم« وَ رُوِيَ‏ أَنَّ سَائِلًا سَأَلَ رَسُولَ اللَّهِ(صلی الله علیه و آله) فَقَالَ أَقَرِيبٌ رَبُّنَا فَنُنَاجِيَهُ‏ أَمْ بَعِيدٌ فَنُنَادِيَهُ فَنَزَلَ قَوْلُهُ تَعَالَى وَ إِذا سَأَلَكَ عِبادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ‏...؛(بقره/186) مردى از رسول اکرم سؤال نمود: يا رسول اللَّه! خداى ما نزديك است تا با او مناجات كنيم؟ يا دور است تا به آواز بلندش خوانيم، خداى تعالى اين آيه را فرستاد.»[5] « "يا أَيُّهَا النَّاسُ‏" اى گروه مردمان در هر عصر و زمان،" أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ‏" شما محتاجانيد به خدا در وجود و بقا و رزق و غفران و حفظ و رضوان و تمام شئون حيات محتاج به او هستيد، زيرا فقر ذاتى داريد و از خود هيچ نداريد، و هستى شما از الطاف خاصه الهى است و بايد آنا فآنا افاضه فيض از فيّاض على الاطلاق بشود تا بقا و دوام و ثبات يابيد.»[6]

نکته

     نکته‌ای که در کلمۀ قریب، در قرآن به آن اشاره شده است این است که:«قرآن"نزديكى" را با صفت"قریب" بيان كرده و فرموده(نزديكم) نه با فعل(من نزديك مى‏شوم) تا ثبوت و دوام نزديكى را برساند.»[7]

فاصله نزدیک بودن خدا به انسان

     در نزدیک بودن خداوند به انسان هیچ شکی نیست و نمی‌توان برای آن مسافتی فرض کرد گرچه انسان‌ها از او خیلی دور هستند؛ خداى تعالى از هر چيزى كه فرض شود به مخلوق خود نزديك‏تر است، پس او قريب على الاطلاق است، هم چنان كه خودش فرموده:« وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْكُمْ وَ لكِنْ لا تُبْصِرُونَ؛[واقعه/85] و ما به او از شما نزديك‏تريم و ليكن نمى‏بينيد.» در جایی دیگر خداوند اندازه فاصله نزدیک بودن به انسان را اینگونه بیان می‌فرماید« وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ؛ و ما از رگ گردن به او نزديك تريم‏.»[8]

يار نزديك‌تر از من به من است‏          اين عجب‌تر كه من از وى دورم‏[9]

     « تعبيری تكان دهنده، حيات جسمانى ما وابسته به رگى است كه خون را به طور مرتب از يك سو وارد قلب و از يك سو خارج كرده به تمام اعضا مى‏رساند كه اگر يك لحظه در عمل آن وقفه رخ دهد، فوراً مرگ به سراغ انسان می‌آيد. خداوند از رگ قلب نيز به ما نزديك‌تر است. قرب خداوند از اينهم برتر و بالاتر است.»[10]

وظیفۀ ما

     وظیفۀ ما در برابر چنین خدایی که از رگ گردن به ما نزدیک‌تر است روی آوردن به درگاه اوست، تا با او دوست شویم و خدا را در کنار خودمان حس کنیم« يَا مَنْ‏ هُوَ إِلَى‏ مَنْ‏ أَحَبَّهُ قَرِيب‏؛ ای خدایی که به کسی که تو را دوست دارد، نزدیک هستی.»[11] امام سجاد علیه السلام در مناجات خود می‌فرماید« وَ قَرَارِي‏ لَا يَقِرُّ دُونَ‏ دُنُوِّي مِنْك‏؛ غَمِّي لَا يُزِيلُهُ‏ إِلَّا قُرْبُكَ‏؛ جز در نزدیکی تو آرام نمی‌گیرم و غم دلم را جز نزدیکی به تو از بین نمی‌برد.»[12]

گلایۀ امیرمؤمنان

     تمام وجودمان از خداست و خدا هم از هر اندازه‌ای به ما نزدیک است بدین سبب امام اول شیعیان علی بن ابیطالب علیه السلام چنین در برابر خداوند شکوه می‌کند« صَبَرْتُ عَلَى عَذَابِكَ فَكَيْفَ أَصْبِرُ عَلَى‏ فِرَاقِك؛ خدایا بر عذابت شکیبایی می‌کنم اما توان صبر در برابر جدایی تو را ندارم.»[13]‏

بهترین وسیلۀ نزدیک شدن

     از وسیله‌های مهم برای نزدیک شدن به خداوند، ذکر الهی است« اللَّهُمَ‏ إِنِّي‏ أَتَقَرَّبُ‏ إِلَيْكَ‏ بِذِكْرِكَ‏؛ خدایا من با ذکر و یاد تو به تو نزدیک می‌شوم.»[14] تمام سعی انسان در زندگی باید یاد خدا در تمام لحظه‌های زندگی باشد؛ نه زمانی که مصیبت‌ها انسان را احاطه کرده است.

     بنابراین، خداوند هیچ فاصله‌ای با انسان ندارد و همیشه در کنار انسان است؛ ولی این بشر است که این فاصله نداشتن را حس نمی‌کند و با پیروی از هوای نفس از خداوند فاصله می‌گیرد و بهترین لحظه‌های حیات خود را به‌راحتی از دست می‌دهد و  روزی پشیمان خواهد شد که دیگر این پشیمانی سودی ندارد.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

پی نوشت

[1]. دعای جوشن کبیر، بحار‌الانوار، ج91، ص383.

[2]. اخلاق در قرآن، ج‏1، ص23.

[3]. زاد المعاد، ص412.

[4]. إقبال‌الأعمال، ج‏1، ص348.

[5]. عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، ج‏2، ص82.

[6]. تفسير اثنا عشرى، ج‏11، ص24.

[7]. ترجمه تفسير الميزان، ج‏2، ص42.

[8]. با اقتباس، همان، ص44.

[9]. سعدی

[10]. تفسير نمونه، ج‏22، ص245.

[11]. دعای جوشن کبیر، البلد الأمين و الدرع الحصين، ص410.

[12]. مناجات المفتقرین، بحار‌الأنوار، ج‏91، ص150.

[13]. دعای کمیل، المصباح للكفعمي، ص558.

[14]. همان، ص555.