آیا حضرت آدم علیه السلام گناه کرد؟

چرا حضرت آدم که خدا، بهشت،جهنم و شیطان را دید از امر الهی سرپیچی کرد؟

پاسخ:

برای روشن شدن پاسخ به چند نکته اشاره می شود:

نکته اول: بهشتی که حضرت آدم علیه السلام سکونت داشت بهشت برزخی بود نه دنیوی (تفسیر تسنیم، آیت الله جوادی آملی ذیل آیه 36 سوره مبارکه بقره)، در بهشت برزخی تکلیف وجود ندارد لذا در چنین عالمی سرپیچی معنی ندارد.
همانطور که حضرت عالی اشاره فرمودید حضرت ادم علیه السلام بهشت رو دیده بود، در حقیقت تمام انبیاء از طفولیت چشم برزخی داشتند لذا به هیچ عنوان فریفته دنیا نمی شوند چون لذات بهشت رو قابل قیاس با لذات دنیا نمی دانند.

نکته دوم: حضرت ادم علیه السلام از ابتدا، برای سکونت در زمین خلق شده بود نه در بهشت، لذا حضرت آدم باید به زمین می آمد، اما اینکه چرا از ابتدا در زمین خلق نشد حکمتش این است که چون حضرت آدم علیه السلام اولین انسان بود با مفاهیمی همچون حیله, دروغ و نیرنگ و ... آشنا نبود، به همین خاطر خداوند محیطی آزمایشی برای وی ترتیب داد تا در این محیط خود را محک زده و کسب تجربه کند.
لذا خداوند متعال او را خارج از محدوده ی تکلیف شرعی قرار داده و تکلیفی ارشادی به وی نمود ، تا از این طریق معنی تکلیف ، وسوسه ، دروغ ، فریب ، محرومیّت در اثر ترک طاعت و امثال آنها را عملاً به او آموزش دهد. به تعبیر دیگر ، خداوند متعال کنکوری آزمایشی از آدم (ع) گرفت تا برای کنکور حقیقی آمادگی لازم را داشته باشد. لذا در روایات آمده است که حضرت آدم(ع) فریب شیطان را خورد، چون نمی دانست که ممکن است کسی قسم دروغ یاد کند. لذا شیطان قسم خورد که خیر خواه اوست ؛ و او باور نمود. «وَ قاسَمَهُما إِنِّي لَكُما لَمِنَ النَّاصِحين‏ »( اعراف، 21) براي آنها قسم خورد و گفت كه من خيرخواه شما هستم.

امام رضا عليه السلام فرمود: آدم و حوّا تا آن زمان سوگند دروغ به خدا را نشنيده بودند و به همين دليل به او اعتماد كردند و از آن شجره خوردند. البتّه همان طور که گفتیم این عمل در عالمی اتفاق افتاد که تکلیف وجود نداشت و نهى تحريمى و گناهی كه مستحقّ آتش باشد نبوده است(عيون الأخبار، ج 1، ص 19)
در نتیجه حضرت آدم گناهی مرتکب نشد، بلکه در این کنکور آزمایشی متوجه شد که ممکن است موجودی همانند ابلیس قسم دروغ بخورد و همچنین متوجه شد که نتیجه گوش دادن به وعده های شیطان، محرومیت از بهشت است؛ لذا حضرت آدم بعد از هبوط به زمین هیچ گاه فریب شیطان را نخورد. این جریان می تواند درس خوبی برای ما باشد تا متوجه این خطر بزرگ باشیم و راه های فریب شیطان را شناخته و دچار فریب و نیرنگ او نشویم.

برای مطالعه بیشتر تفسیر تسنیم ذیل آیه 36 سوره بقره را ملاحظه بفرمایید.