سوال اعتقادی: مگر می‌شود انسان بر گردن خدا حق داشته باشد؟ 

با سلام و عرض ادب خدمت شما
در مباحث دقیق فلسفه حقوقی این مسئله مطرح شده است که منشا حق، ملکیت است. یعنی کسی نسبت به چیزی حق دارد که مالک آن باشد. برای مثال شما مالک لباستان هستید و اگر کسی بخواهد از آن استفاده کند، در آن تصرف کند یا ... باید از شما اجازه بگیرد و... .

مالک حقیقی همه چیز خداوند متعال است، زیرا اوست که همه‌چیز را آفریده و همه چیز به او وابسته است. از همین روست که هنگامی که خداوند می‌گوید باید بخشی از اموالتان را به عنوان خمس بدهید، در واقع گفته است از آن اموال من که در دست شماست، یک پنجم آن را به دیگری بدهید و بقیه‌اش برای خودتان.
حال که مالک همه چیز خداست، طبیعی است که هیچ کسی حقی بر گردن او ندارد. از همین روست که می‌گویند معنای صحیح عدالت خداوند این نیست که حق هر فردی را به او می‌دهد؛ زیرا اساسا کسی حقی بر خدا ندارد. بلکه معنای عدالت الهی این است که هر چیزی را سرجای خود می‌نهد. امیرالمومنین در حکمت 437 نهج البلاغه می‌فرمایند: «الْعَدْلُ يَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا»؛ «عدل این است که هرچیزی را سرجای خودش قرار می‌دهد».

تا اینجا بیان نمودیم که خداوند مالک همه چیز است و همه حقوق برای اوست و کسی حقی بر خدا ندارد. اما همین خداوند می‌تواند برخی از حقوق را بر خود واجب گرداند. پسری را در نظر بگیرید که ازدواج می‌کند اما توانانی پرداخت مخارج خانواده خود را ندارد. در اینجا پدر آن پسر می‌گوید گرچه بر من واجب نیست که هزینه زندگی تو را بدهم و تو حقی بر من نداری، اما من تضمین می‌کنم که هزینه زندگی خانواده تو را خواهم داد. این پدر با این سخن حقی را بر خود واجب کرده است که وجود نداشت. خداوند متعال نیز با آنکه مالک همه حقوق است، برخی از حقوق را بر خود واجب گردانده است.
این حقوق متعدد هستند که به برخی از آنان اشاره می‌کنیم:

1. نصرت مومنان:
خداوند متعال در آیه 47 سوره روم می‌فرماید: «و پیش از تو پیامبرانی را بسوی قومشان فرستادیم؛ آنها با دلایل روشن به سراغ قوم خود رفتند، ولی (هنگامی که اندرزها سودی نداد) از مجرمان انتقام گرفتیم (و مؤمنان را یاری کردیم)؛ و یاری مؤمنان، همواره حقّی است بر عهده ما!» 
2. روزی‌رسانی به موجودات: 
خداوند متعال در آیه 6 سوره مبارکه هود می‌فرماید: «هيچ جنبنده‏اى در زمين نيست مگر اينكه روزى او بر خداست! او قرارگاه و محل نقل و انتقالش را مى‏داند؛ همه اينها در كتاب آشكارى ثبت است!»

3. پاداش انسان با گذشت:
خداوند متعال در آیه 40 سوره مبارکه شوری می‌فرماید:«کيفر بدى، مجازاتى است همانند آن؛ و هر كس عفو و اصلاح كند، پاداش او با خداست؛ خداوند ظالمان را دوست ندارد!»

4. رحمت به بندگان
خداوند متعال در آیه 12 سوره مبارکه انعام می‌فرماید: «بگو: «آنچه در آسمانها و زمین است، از آن کیست؟» بگو: «از آن خداست؛ رحمت (و بخشش) را بر خود، حتم کرده؛ (و به همین دلیل،) بطور قطع همه شما را در روز قیامت، که در آن شکّ و تردیدی نیست، گرد خواهد آورد. (آری،) فقط کسانی که سرمایه‌های وجود خویش را از دست داده و گرفتار خسران شدند، ایمان نمی‌آورند.»

اینها برخی از حقوقی بود که خداوند متعال آن را بر خود واجب نموده و در آیات قرآن بدان اشاره داشته‌است.