سوال تفسیری: تفسیر سوره توبه آیه ۶۷

با عرض سلام و ادب خدمت شما

این‌گونه تعابیر معمولاً تعابیر کنایی هستند. در تعبیر کنایی به جای تصریح به یک موضوع با زبان کنایه از آن سخن گفته شده و به آن تصریح نمی‌شود. مثلاً در همین زبان فارسی خودمان، گاهی به جای خسیس و بخیل، از واژه «تنگ نظر» یا «آب از دستش نمی‌چکد»، استفاده می‌شود. خب واضح است که معنای لغوی این واژه‌ها که کوتاهی نگاه و نریختنِ آب از دست است، مد نظر نیست؛ بلکه لازمه آن که همان بخل و خساست است، اراده شده است.

در آیه شریفه مذکور نیز به جای آنکه مستقیماً بفرمایند: منافقین بخیل هستند؛ گفته شده: آنها دست‌هایشان را می‌بندند. این تعبیر به همان کنایه در زبان فارسی که می‌گوید: «آب از دستش نمی‌چکد»، بسیار نزدیک است.

در جای دیگری در قرآن نیز نزدیک به همین معنا وجود دارد که می‌فرماید: «وَلَا تَجْعَلْ يَدَكَ مَغْلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبْسُطْهَا كُلَّ الْبَسْطِ فَتَقْعُدَ مَلُومًا مَحْسُورًا»؛ «و دستت را به گردنت زنجير مكن و بسيار [هم‌] گشاده‌دستى منما تا ملامت‌شده و حسرت‌زده بر جاى مانى».[اسراء: 29]

در اینجا بستن دست به دور گردن، کنایه از همان بخل و خساست است.