سوال فقهی: شرایط عقیقه چیست؟

با عرض سلام و ادب خدمت شما

پاسخ به سوال اول:

عقیقه دو نوع شرایط دارد، یکی شرایطی که رعایت آن برای محقق شدن عقیقه لازم است و دیگری شرایطی که رعایتش مستحب است و اگر رعایت نشود، ضرری به اصل عقیقه نمی‌زند:

شرایط لازم

1. در عقیقه حتماً باید ذبح حیوان صورت بگیرد. صدقه دادنِ پول آن کافی نیست.
2. در عقیقه باید یکی از گوسفند، گاو یا شتر ذبح شوند. ذبح مرغ و خروس کافی نیست.
3. برای هر نفر باید حداقل یک حیوان ذبح شود. ذبح یک حیوان از طرف دو نفر یا چند نفر کافی نیست.

شرایط مستحب (اگر رعایت نشد، اشکالی ندارد)

1. بهتر است روز هفتم فرزند باشد و اگر نشد، بعد آن حتی در بزرگسالی و سنین بالا هم استحبابش باقی است و شخص می‌تواند، خودش برای خود عقیقه انجام دهد.

2. حیوان هر قدر چاق‌تر باشد، بهتر است.
3. بین علما مشهور شده که بهتر است عقیقه پسر، حیوان نر و عقیقه دختر، حیوان ماده باشد. (البته شیخ عباس قمی این شرط را نپذیرفته و گفته خوب است برای هردو، حیوانِ نر ذبح شود.)
4. بهتر است گوشت آن را بین فقرا تقسیم کنند و بهتر از آن این است که غذایی از آن درست کرده و سفره‌ای پهن کنند و مردم (ازجمله فقرا) را با آن غذا اطعام کنند و حتی‌الامکان از اهل مجلس بخواهند تا برای کودک دعا کنند.
5. خوب است هنگام ذبح حیوان برای فرزند دعا کنند. در این باب دعاهایی نیز نقل شده است که ازجمله آن این دعاست: «يا قَوْمِ إنِّي بَرِيءٌ مِمَّا تُشْرِكُونَ إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ اَلسَّمَوَاتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً مُسْلِماً و مَا أَنَا مِنَ اَلْمُشْرِكِينَ إِنَّ صَلاَتِي وَ نُسُكِي وَ مَحْيَايَ وَ مَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ اَلْعَالَمِينَ لاَ شَرِيكَ لَهُ وَ بِذَلِكَ أُمِرْتُ وَ أَنَا مِنَ اَلْمُسْلِمِينَ اَللَّهُمَّ مِنْكَ وَ لَكَ بِسْمِ اَللَّهِ وَ بِاللَّهِ وَ اَلْحَمْدُ لِلَّهِ وَ اَللَّهُ أَكْبَرُ إِيمَاناً لِلَّهِ وَ ثَنَاءً عَلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ وَ العِصمَةَ لِأَمرِهِ وَ الشُّكرَ لِرِزقِهِ وَ الْمَعْرِفَةَ بِفَضْلِهِ على أهْلِ البيت اَللّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ اَللَّهُمَّ هَذِهِ عَقِيقَةٌ عَنْ فُلاَنِ بْنِ فُلاَنٍ لَحْمُهَا بِلَحْمِهِ وَ دَمُها بِدَمِهِ وَ عَظْمُها بِعَظْمِهِ اَللّهُمَّ اجْعَلْها وِقايَةً لَهُ وَ لآِلِ مُحَمَّدٍ صلى الله عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِم اَللَّهُمَّ مِنكَ وَ لَكَ ما وَهَبتَ وَ أَنتَ أَعطَيتَ اللَّهُمَّ فَتَقَبَّلْهُ مِنَّا عَلَى سُنَّةِ نَبِيِّكَ وَ نَستَعِيذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطانِ الرَّجِيمِ». به جای فلان بن فلان مثلاً بگوید حسین فرزند علی (یعنی اسم فرزند و پدرش را بگوید).

6. بهتر است پدر و مادر وخصوصاً مادر از آن گوشت نخورند.

7. بهتر است استخوان‌های حیوان را نشکنند و سالم بماند. البته شکستن آن هم اشکالی ندارد.

8. بهتر است غذایی که از آن طبخ می‌شود را به محبین اهل‌بیت بدهند، نه به غیر ایشان از کسانی که اعتقادی به اهل‌بیت علیهم‌السلام ندارند.

پاسخ به سوال دوم:

از آنچه در پاسخ اول گفته شد، معلوم می‌شود نه تنها این کار اشکالی ندارد که فضیلت هم دارد؛ زیرا چه چیزی بهتر و بالاتر از اینکه گوشت عقیقه را برای مجالس اهل‌بیت علیهم‌السلام صرف کنند.

منبع:
1. علامه مامقانی، مرآه الکمال، ج1، ص37.
2. شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، آداب عقیقه.