توبیخ و تنبیه در ادارات

توبیخ و تنبیه یکی از راهکارهای مهم برای تذکر و متنبه کردن کارمندانی است که کم کاری  می کنند. اما باید توجه داشت که این توبیخ ها و تنبیه ها باید بر اصولی استوار باشد تا موجبات افراط و تفریط در توبیخ و تبیه به وجود نیاید.
رعایت اصول و مبانی زیر می تواند در بحث توبیخ و تنبیه مهم به نظر آید:
الف: مقطعی بودن تنبیه
دقیقا در قرآن نیز به این آموزه و روش اشاره شده است. «قُلْ يَا عِبَادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ [زمر/53] بگو اى بندگانم كه زياده بر خويشتن ستم روا داشته‌‏ايد، از رحمت الهى نوميد مباشيد، چرا كه خداوند همه گناهان را مى‏‌بخشد، كه او آمرزگار مهربان است‏.» این یعنی راه برای بازگشت همیشه باز است.

ب: جلوگیری از ایجاد حس کینه توزی؛ تنبیه و توبیخ باید طوری باشد که از هرگونه ایجاد حس کینه توزی در کارمندان خاطی جلوگیری کند. امیرالمومنین علی(علیه السلام) در این مورد می فرمایند: «زياده روی در ملامت و سرزنش، آتش عناد و لجاجت را مشتعل می‌‏كند.» [1]

ج: میزان جرم و تنبیه و توبیخ باید باهم تناسب داشته باشد. امام علی(علیه السلام) در این مورد می فرماید: «از توبيخ مكرّر پرهيز كن! چرا كه تكرار سرزنش ، گناهكار را در اعمال ناپسندش جری و جسور می‌كند؛ به علاوه، ملامت را بی اثر می‌سازد.» [2]

د: توبیخ باید بصورت خصوصی انجام گیرد و برعکس تشویق باید عمومی باشد.

پی نوشت:
1). «الْإِفْرَاطُ فِي‏ الْمَلَامَةِ يَشُبُّ نِيرَانَ اللَّجَاج‏»؛ ابن شعبه حرانى، حسن بن على، تحف العقول، جامعه مدرسين - قم، چاپ: دوم، 1404 / 1363ق، ص84.
2). «إِيَّاكَ‏ أَنْ‏ تُكَرِّرَ الْعَتْبَ‏ فَإِنَّ ذَلِكَ يُغْرِي بِالذَّنْبِ وَ يُهَوِّنُ الْعَتْب‏»؛ تميمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم ، دفتر تبليغات ايران ؛ قم، چاپ: اول، 1366ش، ص223.