بهشتیان و جهنّمیان به چه زبانی سخن می‌گویند؟

بسم الله الرحمن الرحیم

در آیات فراوانی از قرآن کریم به سخن گفتن انسان‌ها در روز قیامت و محاوراتی که بین اهل بهشت و جهنّم صورت می‌گیرد، اشاره شده است:
«دَعْوَاهُم فِیهَا سُبْحَانَکَ اللّهُمَّ وَ تَحِیَّتهُم فِیهَا سَلامٌ وَ آخَرُ دَعْوَاهُمْ اَنَّ الْحَمْدُ للهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ[یونس/10]؛ در آنجا(بهشت) دعايشان اين است : بار خدايا تو منزهی و به هنگام درود ،، سلام می گويند و پايان دعايشان اين است : سپاس خدای را ، آن پروردگار جهانيان».

«وَ نَادَی اَصْحَابُ النَّارِ اَصْحَابَ الْجَنَّةِ اَنْ اَفِیضُوا عَلَیَْنَا مِنَ الْمَاءِ اَوْ مِمَّا رَزَقَکُمُ اللهُ قَالُوا اِنَّ اللهَ حَرَّمَهُمَا عَلَی الْکَافِرِینَ[اعراف/50]؛ و اهل آتش بهشتيان را ندا كنند كه از آب يا از آنچه خدا شما را روزى كرده بر ما فرو ريزيد. گويند: همانا خداوند اين دو را بر كافران حرام نموده است».

در اینجا سؤالی به ذهن می‌رسد: انسان‌ها در روز قیامت و در بهشت و دوزخ به چه زبانی با یکدیگر و با پروردگارشان تکلّم می‌کنند؟

از نظر عقلی در این رابطه سه احتمال وجود دارد: یا همه انسان‌ها به زبان مشترکی سخن می‌گویند که زبانی است غیر از این زبان‌های رایج دنیا ( زبانی اختصاصی و جدید) و یا اینکه همه ایشان به زبان مشترکی که یکی از همین زبان‌های رایج دنیاست (لاتین، فارسی، عربی، ترکی و...) سخن می‌گویند و یا اینکه هر کسی با زبان و لهجه خود با دیگران گفتگو خواهد کرد (و دیگران قدرت فهم زبان‌های مختلف را پیدا می‌کنند).[1]

امّا اطلاع از نحوه تکلّم بهشتیان و دوزخیان برای ما که فقط در محدوده جهان خاکی حضور داشته‌ایم ممکن نیست و در این باره باید به سراغ سخن افلاکیان برویم که از غیب و شهود خبر می‌دهند. بر طبق روایات وارده از اهل بیت علیهم السلام زبان اهل بهشت عربی است، زبانی که آشکارترین وبرترین زبان است و خداوند با آن با بندگان برگزیده خود تکلّم کرده است.[2] در ادامه به ذکر بخشی از این روایات می‌پردازیم:

علی بن ابراهیم قمی در تفسیر آیه« فجَعَلْنَاهُنَّ أَبْكاَرًاعُرُبًا أَتْرَابًا[واقعه/37] و همه را دوشيزه قرار داديم، زنانى كه تنها به همسرشان عشق مى‏‌ورزند و خوش زبان و فصيح و هم سن و سالند!» می‌نویسد:
يعنى جز به زبان عربى سخن نمى‏‌گويند.[3]

سیوطی نیز در کتاب الدر المنثور همین معنی را از پیامبر روایت کرده است.[4]

شیخ مفید در الاختصاص در روایتی از اهل بیت چنین نقل می‌کند:
« وَ كَانَ لِسَانُ آدَمَ علیه السلام الْعَرَبِيَّةَ وَ هُوَ لِسَانُ أَهْلِ الْجَنَّة[5] و زبان حضرت آدم علیه السلام عربی بود و عربی زبان بهشتیان است.»

شیخ صدوق در علل الشرایع نقل می‌کند:
«سَاَلهُ عَن کَلَامِ اَهْلِ الجَنَّةِ: فَقَالَ: کَلَامُ اهْلِ الْجَنَّةِ بِالْعَرَبِیَّةِ وَ سَاَلُهُ عَنْ کَلامِ اَهْلِ النَّارِ؟ فَقَالَ: بِالْمَجُوسِیَّةِ[6]؛ شخصی از حضرت علی علیه السلام سوال کرد: زبان اهل بهشت چیست؟ فرمود: بهشتیان عربی حرف می‌زنند.؛ دوباره پرسید: زبان اهل آتش چیست؟ حضرت فرمودند: با زبان مجوسی سخن می‌گویند».

در برخی روایات اهل سنّت زبان فارسی درّی به عنوان زبان بهشتیان معرفی شده است.[7]
سیوطی در الدر المنثور از سفیان ثوری نقل می‌کند: «لِسَانُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ سِریَانِیَّةِ وَ مَنْ دَخَلَ الْجَنَّةِ تَکَلَّمَ بِالْعَرَبِیَّةِ[8] زبان روز قیامت، سریانی است و هر کس داخل بهشت شود با زبان عربی سخن خواهد گفت».

پی نوشت:
[1]. الاِ حکام نوشته ابن حزم (384-456)، 1/33
[2]. امام صادق علیه السلام فرمودند:« تعلموا العربیة فانها کلام الله الذی یُکلَمُ به خلقه، بحار 13/127و فصول عاملی1/678؛ همچنین مجلسی در بحار ج 61ص30خبر طویلی  را از علی علیه السلام از پیغمبر صلی الله علیه و اله از جبرئیل نقل کرده که برای هر چیزی سیدی است وسید زبانها، عربی است .« سید الکلام؛ العربیة »
[3]. تفسير قمى، ج 2، ص 348.
[4]. الدر المنثور، ج 6، ص 159.
[5]. الإختصاص، النص، ص264؛ بحار الأنوار (ط - بيروت) ج‏11، 56، باب 1
[6]. علل 2/597- عیون 1/223و بحار 8/268و 10/81
[7]. حقّی در تفسير روح البيان، ج‏6، ص: 307می‌نویسد: يقول الفقير الفارسية شعبة من لسان العجم المقابل للسان العرب و لها فضل على سائر لغات العجم و كذا ورد فى الحديث الصحيح (لسان اهل الجنة العربية و الفارسية الدرية) بتشديد الراء كما فى الكرماني و غيره ذكره صاحب الكافي و القهستاني و ابن الكمال و غيرهم و صححوه و اما قوله عليه السلام (أحب العرب لثلاث لأنى عربى و القرآن عربى و لسان اهل الجنة فى الجنة عربى) فالتخصيص فيه لا ينافى ما عداه و كذا لا ينافى كون لسان العجم مطلقا لسان اهل النار كون الفارسية منه لسان اهل الجنة.
[8]. الدر المنثور 5/ 4- 5.

اللهم صلّ علی محمد و ال محمد و عجل فرجهم