اساسی‌ترین دستاوردها در واقعۀ مباهله

طلیعه روز 24 ذی‌حجه سال نهم هجری نقطه عطفی در تاریخ باشکوه اسلام است. زمانی که بر اساس آیه تطهیر پاک‌ترین انسان‌های روی زمین، برای اثبات حقانیت کامل‌ترین آیین الهی به میدان مباهله قدم نهادند تا علاوه بر اثبات حقانیت دین مبین اسلام زمینه‌ساز واقعۀ غدیر، روز اکمال دین و روز ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام باشند.

خلاصه‌ای از داستان مباهله
بعد از آنکه مسیحیان نجران در مناظره با پیامبر صلی‌الله علیه و آله، حقانیت اسلام را نپذیرفتند، آیه مباهله نازل شد و پیامبر به مباهله با ایشان مأمورگردید؛ خداوند در قرآن می‌فرماید: «قُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءَنَا وَنِسَاءَكُمْ وَأَنْفُسَنَا وَأَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ؛[1] بگو: بیایید ما فرزندان خود را دعوت کنیم، شما هم فرزندان خود را؛ ما زنان خویش را دعوت نماییم، شما هم زنان خود را؛ ما از نفوس خود دعوت کنیم، شما هم از نفوس خود؛ آن‌گاه مباهله کنیم؛ و لعنت خدا را بر دروغگویان قرار دهیم.» ازاین‌رو پیامبر در صبح روز 24 ذی‌حجه با ایشان وارد مباهله شد. این واقعه دستاوردهای ارزشمندی را برای مسلمانان به ارمغان آورد که در ذیل به سه نمونه از اساسی‌ترین آن ها اشاره می‌شود:

اول: اثبات حقانیت دین مبین اسلام
مُباهَلَه، درخواست لعن و نفرین الهی برای اثبات حقانیت است و بین دو طرفی رخ می‌دهد که هرکدام بر حقانیتِ خود  اعتقاد دارند. ازآنجاکه مسیر حق جز یکی نیست؛ پس یکی از دو طرف باطل خواهد بود؛ از این رو مباهله مبارزه بین حق و باطل است. در جریان مباهله پیامبر با مسیحیان اگرچه مباهله‌ای شکل نگرفت ولی وقتی مسیحیان دیدند رسول خدا صلی‌الله علیه و آله در صبح روز مقرر آمد؛ درحالی‌که امام حسین علیه‌السلام را در آغوش داشت و دست امام حسن علیه‌السلام را گرفته بود و حضرت فاطمه و امام على علیهماالسلام در پشت سر حضرت حركت مى‌كردند. حضرت به آن‌ها گفت: وقتى من دعا كردم، شما آمین بگویید، در حقانیت خویش تردید کردند و بزرگشان خطاب به همراهانش گفت: «اى گروه نصارا! همانا صورت‌هایى را مى‌بینم كه اگر از خدا بخواهند كوه را از جاى بَركَند، مى‌كَنَد. مباهله نكنید كه نابود مى‌شوید؛ آنگاه آنان تسلیم پیامبر شدند و به پرداخت جزیه گردن نهادند.»[2] با این قضیه حقانیت اسلام برای همگان در طول تاریخ اثبات شد؛ البته باید منشأ این  اثبات حقانیت را  اعتقاد راسخ خودِ جناب رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله و اهل‌بیت ایشان دانست.

دوم: اثبات فضیلت اهل‌بیت علیهم‌السلام
یکی دیگر از دست آوردهای مباهله این است که پیامبر صلی‌الله علیه و آله مسیر روشنی را برای آیندۀ بعد از خویش مشخص نمودند. ایشان برای اینکه حقانیت دین اسلام را برای مخالفان در طول تاریخ به اثبات برسانند، از میان مسلمانان آن روز، خانواده خود و از بین خانواده خود، فقط چهار نفر را انتخاب کردند که قرآن در آیه تطهیر از ایشان با عنوان اهل‌بیت یاد می‌کند.[3] این انتخاب و گزینشِ هوشمندانه پیامبر صلی‌الله علیه وآله نشان‌دهنده این است که: اولاً، افرادِ منتخب، به لحاظ جایگاه اعتقادی و معنوی بر دیگران فضیلت و برتری دارند[4]  ثانیاً، بر اساس اصل شایسته‌سالاری، فقط این افراد شایستگی ِمقام جانشینی، ولایت و رهبری را دارند و می‌توانند حافظ شریعت محمدی صلی‌الله علیه و آله باشند.

سوم: اثبات ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام
دستاورد مهمِ دیگری که می‌توان به آن اشاره کرد، اثبات ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام است. مباهله را می‌توان زمینه‌ساز واقعه غدیر دانست؛ زیرا غدیر در روز مباهله پایه ریزی شد. در واقع رسول خدا صلی‌الله علیه واله برای اینکه بتواند در روز غدیر دست علی علیه‌السلام را بالا برده و ندای «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاه؛[5] را بر زبان مبارک جاری سازد، باید در روز مباهله او را مصداق «انفسنا»  و نفس و جان خود معرفی کند. شیخ مفید در این باره می‌نویسد: «خدای متعال در آیه مباهله حکم نموده است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام جان رسول خدا صلی‌الله علیه و آله می‌باشد، و از این حکم معلوم می‌شود که امیرالمؤمنین علیه‌السلام به بالاترین درجه فضیلت و برتری نائل شده است و با پیامبر صلی‌الله علیه و آله در کمال و عصمت از گناهان مشترک است».[6] یکی از اشتراکات کمالی امیرالمؤمنین علیه السلام و رسول خدا صلی الله علیه وآله، مقام ولایت الهی است که درجریان مباهله به اثبات می رسد؛ ازاین‌رو خودِ امیرالمؤمنین علیه‌السلام[7] و دیگر ائمه چون امام رضا علیه‌السلام [8]در اثبات ولایت و خلافت بعد از رسول‌الله صلی‌الله علیه و آله به این واقعه بزرگ استناد می‌کردند.
بنابراین، روز مباهله روز بسیار مهمی در تاریخ اسلام و خصوصاً شیعه است؛ زیرا مباهله پیامبر صلی‌الله علیه وآله علاوه بر اثبات حقانیت دین اسلام در برابر مخالفین، به‌نوعی آماده‌سازی مردم برای پذیرش ولایت و امامت امیرالمؤمنین و ائمه معصومین علیهم‌السلام بود.

پی‌نوشت:
[1] سوره آل عمران، آیه 61.
[2] تفسیر فخر رازی، ذیل آیه مباهله - آل عمران/61.
[3] سوره احزاب، آیه 33
[4] ارشاد، ج 1، ص 158.
[5] بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏37 ؛ ص189.
[6] ارشاد، ج 1، ص 170.
[7] الصوائق المحرقه، ص 93.
[8] بحارالانوار، ج49، ص188.