عید قربان، کلاس درس الهی برای بندگان راستین

جهان، صحنه آزمایش بشریت است. انسان به عنوان اشرف مخلوقات، همواره در معرض امتحانات الهی قرار داشته و حتی پیامبران نیز از این قاعده مستثنی نبوده اند. فلسفه و حکمت این ابتلا و آزمایش، مشخص شدن عیار و ارزش آدمی است. فردی که بتواند در این مسیر پر فراز و نشیب، موانع را پشت سر بگذارد و باسربلندی، خود را به نقطه پایان برساند، قطعا سعادت دو گیتی در انتظار اوست.
شدت بلا و امتحان های الهی رابطه مستقیمی با فهم و درک بندگان دارد؛ به همین دلیل بندگان مقرب الهی در طول تاریخ، به مراتب آزمایش مشکل تری داشته اند. امتحان حضرت ابراهیم علیه السلام نمونه ای بارز از آزمایش سخت الهی بود که نتیجه ای متعالی به همراه داشت. سنت قربانی کردن در این عیدبزرگ از ثمرات و برکات این اتفاق عبرت آموز است که تاکید فراوانی در منابع اسلامی به آن شده است.
وقتی آیات و روایات را در این مسئله مورد بررسی قرار می دهیم، شاخص ترین نتیجه ای که به دست می آید این است که در قربانی کردن درس‌هایی نهفته است که عمل به آن ها، قرب الهی را به ارمغان می آورد.

آموزه هایی ناب از قربانی کردن
1) نهایتِ تسلیم:
واضح ترین تصویر در قربانی کردن، عمل سر بریدن است، آما آنچه این جریان را ارزشمند کرده و ثوابی برای آن متصور می شود، پشت پرده این جریان است. این سنت الهی، تداعی کننده حادثه بی نظیر برخورد حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل علیهماالسلام است. چه عشقی بالاتر از اینکه انسان حاضر شود، عزیزترین فرد خود را برای رضای خالقش با دستان خود ذبح کرده و قربانی نیز عاشقانه تسلیم شود.
 نهایت تسلیم، سرسپردگی محض و عشق و علاقه ی بی نهایت بنده به مولا از مهم ترین درس های این امتحان سخت الهی است. مرور گفت وگوی حضرت ابراهیم با فرزند برومندش، یکی از زیباترین و آموزنده ترین صحنه های این اتفاق تاریخی است. حضرت رو به فرزندش کرد و فرمود: «قالَ یا بُنَیَّ إِنِّی أَرى‏ فِی الْمَنامِ أَنِّی أَذْبَحُکَ فَانْظُرْ ما ذا تَرى قالَ يا أَبَتِ افْعَلْ ما تُؤْمَرُ سَتَجِدُني‏ إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّابِرين؛ [1]  فرزندم من در خواب دیدم که باید تو را ذبح کنم، بنگر نظر تو چیست؟ گفت: پدرم! هر چه دستور دارى اجرا كن، به خواست خدا مرا از صابران خواهى يافت.» این تعبیرات، دربردارنده نکاتی عمیق و تجلی بارز صبر، استقامت، اطاعت، ایمان و... است.

2) غلبه بر نفس:
انسان همواره با نفس خود درگیر است. عده ای توان مقابله با آن را ندارند و خیلی زود تسلیم می شوند. تعلقات دنیوی، بزرگترین مانع برای فتح قله های معنوی است. قربانی کردن جلوه ای از ایثار مال در راه محبوب و راهی برای قطع علقه های روحی و دنیوی است. انسان با قربانی کردن حیوان چهارپا در واقع حیوانیت نفس خود را ذبح کرده و راه رسیدن به کمال را برای خود هموار می کند. به بند کشیدن هوا و هوس همان درسی است که حضرت ابراهیم علیه السلام برای ما به یادگار گذاشته است.  
 امام صادق علیه‌السلام می‏فرمایند: «وَ اذْبَحْ حَنْجَرَةَ الْهَوَى وَ الطَّمَعِ عِنْدَ الذَّبِیحَة؛[2] به هنگام کشتن قربانی، گلوی هوای نفس و حنجره خواهش‌های بیجای دل و طمع را ببر! و به حیات آن‌ها خاتمه بده.» این حدیث گوهربار بیانگر این مطلب است که قربانی کردن نمادی برای قربانی خواهش ها و تمایلات نفسانی است و پیروزی حقیقی از آن کسی است که در این وادی موفق تر عمل کند.

3) فقیر نوازی:
یکی از مهم ترین آموزه های تربیتی قربانی کردن، توجه به فقرا و سرو سامان دادن به معیشت مستمندان است. رسول خدا صلی الله علیه وآله می‌فرمایند: «إِنَّمَا جَعَلَ اللَّهُ هَذَا الْأَضْحَى لِتَتَّسِعَ مَسَاکِینُکُمْ مِنَ اللَّحْمِ فَأَطْعِمُوهُمْ؛ [3] خداوند قربانی را مقرر کرد تا گشایشی در امور بی نوایان شما فراهم گردد پس آن ها را از گوشت قربانی اطعام کنید.» توجه و اهتمام به امور معیشتی فقرا و نیازمندان جامعه جایگاه ویژه ای در سیره ائمّه معصومین علیهم السلام داشته و آنان همواره پیروان خود را به این  امور خداپسندانه توصیه می کردند. اسلام نیز نهایت کوشش و تلاش خود را به خرج می دهد که در تمام جامعه اسلامی حتی یک فقیر و نیازمند پیدا نشود. توصیه به قربانی و ثواب عظیمی که برای آن در نظر گرفته اند مصداق بارز این بینش اسلامی است.

امید است با بهره مندی از این فرصت طلایی، با قربانی کردن خواهش ها و تمایلات شیطانی خود در این عید بزرگ، زمینه را برای رشد و تعالی خود فراهم کرده و زمینه ساز ظهور حضرت حجت ارواحنا فداه باشیم؛ ان شاء الله.

پی نوشت:
[1] سوره صافات، آیه102
[2] بحارالانوار، ج96، ص125
[3] بحار الأنوار، ج‏96، ص 296