فرصتی به نام شانگهای

سازمان یا پیمان شانگهای یک نهاد منطقه‌ای برای همکاری‌های چندجانبه در حوزه‌های سیاسی و امنیتی است که با محوریت روسیه و چین گروهی با نام گروه «شانگهای ۵» در آوریل سال ۱۹۹۶ با عضویت کشورهای چین، روسیه، قزاقستان، تاجیکستان و قرقیزستان تشیکل شد. کشورهای پاکستان و هندوستان در سال ۲۰۱۷ به عنوان عضو کامل به عضویت این سازمان در آمدند. همچنین 26 شهریور سال 1400 پس از 15 سال حضور ایران به عنوان عضو ناظر، جمهوری اسلامی ایران بطور رسمی به عضویت کامل اجلاس سران سازمان همکاری شانگهای درآمد. عضویت کامل ایران در این پیمان منطقه‌ای شانگهای به عنوان اولین سازمان بین‌المللی بعد از انقلاب اسلامی ظرفیت‌های جدیدی را به خصوص در حوزه همکاری‌های امنیتی و بین‌المللی در اختیار تهران قرار می‌دهد که پیش از این سابقه نداشته است.
سازمان همکاری شانگهای نمادی از زنجیره همگرایی منطقه‌ای در آسیا به شمار می‌رود که بدون عضویت دائم ایران، با موقعیت ژئو استراتژیک و ژئو اکونومیک منحصر به فردی که در آسیا دارد حلقه‌های آن کامل نمی ‌شد. رابطه با ایران، برای اکثر کشورهای سازمان و به ویژه چین و روسیه مهم و استراتژیک است.
بر کسی پوشیده نیست که چین و ایران دارای منافع مشترک و استراتژیک بسیاری در منطقه خلیج فارس هستند. نیروی دریایی جمهوری‌اسلامی ایران نیز با توانمندی هایی که ا که از خود نشان داده می‌تواند موقعیت چین در اقیانوس هند و خلیج فارس را تقویت کند، همچنین قادر است در رابطه با مسئله تایوان نقش عامل بازدارنده استراتژیک را در مقابل آمریکا بازی کند.
بعلاوه، هرچند چین، دومین قدرت اقتصادی دنیا به شمار می‌رود اما این کشور همواره برای تامین انرژی خود به ایران با توجه به منابع عظیم نفتی و گازی نیازمند است. تلاش برای تحقق برنامه ۲۵ ساله بین دو کشور مؤید جایگاه استرتژیک ایران برای چین است. طرح احیای جاده تاریخی ابریشم بدون ایران با توجه به اینکه ایران در مرکزیت این جاده تاریخی قرار دارد، ناقص خواهد بود. از طرفی ایران برای روسیه نیز از موقعیت ژئوپلیتیک حساسی برخوردار است که از دیرباز مورد توجه این کشور بوده است. ایران نه تنها دسترسی روسیه به بنادر موجود در آبهای خلیج فارس و اقیانوس هند را فراهم می‌کند، بلکه در دوران کنونی به عنوان حائلی در بخش جنوب روسیه مانع دست اندازی و احاطه استراتژیک آمریکا به این کشور از سمت جنوب می‌گردد.
همچنین از لحاظ اقتصادی نیز ایران برای روسیه و هند که دو عضو پیمان شانگهای هستند حائز اهمیت است، ازآنجایی که حجم مبادلات روسیه و هند که هم اکنون 30 میلیارد دلار است و تا سال 2025 به بیش از 50 میلیارد دلار نیز خواهد رسید، ایران می‌توانتد نقشی اساسی و بی بدیلی را برای این حجم از مبادلات از طریق ایجاد مواصلات ترانزیتی ایفا کند.
 بعلاوه عضویت ایران در این سازمان منطقه ای، ضمن تقویت مواضع ایران در مذاکرات می تواند جایگاه ایران را تثبیت کند و ایران بتواند برای کاهش تحریم ها و همراه کردن کشورهای دیگر با خود تلاش کند.
از سوی دیگر از لحاظ سیاسی نیز یکی از مبانی اصلی شکل‌گیری پیمان شانگهای مبارزه با هژمونی آمریکا و آتلانتیک شمالی موسوم به ناتو است که از این نظر نیز عضویت ایران با توجه به موقعیت منطقه‌ایی‌خود می‌تواند در راستای تقویت بنیان ضد هژمونیک این سازمان باشد.