الگوپذیری امام زمان علیه السلام از حضرت زهرا سلام الله علیها، در مواردی همچون حفظ اصل امامت، حفظ جان شیعیان، نوع روبرو شدن با دشمن و نبودن بیعت ظالم بر گردن وی، بیان شده است.
الگوبرداری یکی از بهترین نکات اخلاقی و رفتاری برای انسان است که می‌تواند با استفاده از الگوهای مختلف استعدادهای درونی خود را شکوفا کرده و زودتر به نتیجه برسد. امروزه روانشناسان نیز داشتن الگویی مناسب برای همه افراد بشری را امری ضروری می دانند.
قرآن کریم نیز افرادی را به عنوان الگو برای افراد مختلف جامعه معرفی کرده است. گاه حضرت آسیه، همسر فرعون را مثال می‌زند؛[1] گاه حضرت ابراهیم را سرمشق دیگران قرار می‌دهد؛[2] و گاهی خاتم پیامبران را معرفی می‌کند.[3] این تعدد در الگو، می تواند با توجه به مراتب و درجات انسان‌ها باشد.
هدف از داشتن الگو برای غیر معصوم
دنیا پیچیده شده به انواع سختی‌ها، بلاها، فسادها، مکر و حیله، دشمنی‌ها و کینه‌هاست. از سویی دانش انسان در روبرو شدن با آن ها محدود است و فرصت تجربه تک تک این ها را ندارد. علاوه بر این که برای حرکت نیز نیازمند برنامه تکامل است. بنابراین برای رهایی از این همه گرفتاری و داشتن یک برنامه برای آینده، ناگزیر از داشتن الگویی نیکوست که راه برون رفت را برای او تعریف کند. پس هر چه الگوی انسان از پیچ و خم دنیا و آخرت آگاهی بیشتری داشته باشد راه برون رفت از مشکلات برای انسان آسان تر خواهد بود.
آن چه گفته شد در مورد امام معصوم صادق نیست، زیرا معصوم الگوی دیگران است؛ پس این که امام زمان علیه السلام برای خود الگویی معرفی کرده از باب تطبیق عملکرد و نوع رفتار است؛ زیرا حضرت زهرا سلام الله علیها، شخصیتی است که هیچ شکی در عصمت او نیست.
الگو پذیری امام زمان علیه السلام از حضرت زهرا سلام الله علیها
امام زمان علیه السلام در توقیعی، الگوی خود را این چنین معرفی می کند: «وَ فِي ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) لِي أُسْوَةٌ حَسَنَة؛[4] فاطمه دختر رسول خدا (صلى الله عليه و آله) براى من سرمشق و الگويى نيكوست.» از این بیان زیبا چنین استفاده می‌شود که انسان در هر مرتبه ای از زندگی، به الگو و سرمشق احتیاج دارد.
این بیان زیبا در ضمن توقیعی است که حضرت به برخی از شیعیان نوشتند. گویا برخى از شيعيان از پذیرش امامت ايشان سر باز زدند، حضرت علت این الگو را چنین اشاره می‌کند:
1.مغلوب نشدن امر خدا و آشکار نشدن اسرار الهی
امر خدا همیشه غالب و پیروز است.[5] پس امام باید طوری رفتار کند که امر خدا مغلوب دیگران قرار نگیرد، همچنین فاش کردن اسرار، در دین مذمت شده است.[6] به همین خاطر حضرت فرمود: «وَ لَوْ لَا أَنَّ أَمْرَ اللَّهِ لَا يُغْلَبُ؛ وَ سِرَّهُ لَا يُظْهَرُ وَ لَا يُعْلَنُ لَظَهَرَ لَكُمْ مِنْ حَقِّنَا مَا تَبْتَزُّ مِنْهُ عُقُولُكُمْ وَ يُزِيلُ شُكُوكَكُم؛[7] اگر ملاحظه مغلوب شدن امر خدا نبود و آشكار گشتن سرّ الهى نبود، چنان حقّ ما براى شما ظاهر مىگرديد كه عقل‌هاتان حيران گردد و ترديدتان برطرف شود.»
امر خدا در این جا، امر امامت است که اگر غیر از این رفتار می‌شد، نه تنها اصل امامت بلکه شیعه نیز از بین می‌رفت. همچنین وظیفه امام، حرکت در مسیر عادی و عرف جامعه و استفاده از معجزه در موارد خاص است؛ همان طور که حضرت زهرا سلام الله علیها از مسیر عادی پیش رفت.
2.محبت مادرگونه حضرت به شیعیان
به یقین امام زمان علیه السلام شیعیان را دوست دارند همان گونه که مادرش حضرت زهرا سلام الله علیها چنین بودند. از این رو فرمودند: «وَ لَوْ لَا مَا عِنْدَنَا مِنْ مَحَبَّةِ صَاحِبِكُمْ وَ رَحْمَتِكُمْ وَ الْإِشْفَاقِ عَلَيْكُمْ لَكُنَّا عَنْ مُخَاطَبَتِكُمْ فِي شُغُل؛[8] و اگر محبّتى به شما نداشتیم و صلاح شما را نظاره نمىكردیم، و به جهت ترحّم و شفقت بر شما نبود، گفتگوى با شما را ترك مىگفتیم.» همان گونه که مادرش، به قدری به شیعیان محبت دارند که در روز قیامت همه آن ها(حتی دوستان دوستانش) را جدا کرده و به بهشت راهنمایی می‌کند.[9]
نکته: در الگو قرار گرفتن حضرت زهرا سلام الله علیها، علاوه بر این دو احتمال، احتمال‌های دیگری نیز گفته شده است.
پی نوشت
[1]. سوره تحریم، آیه11.
[2]. سوره ممتحنه، آیه4.
[3]. سوره احزاب، ایه21.
[4]. الغیبة، طوسی، ص286.
[5]. سوره یوسف، آیه21.
[6]. قرب الاسناد، حمیری، ص78.
[7]. الغیبة، طوسی، ص286.
[8]. همان.
[9]. تفسیر فرات کوفی، ص299.
امام زمان علیه السلام در ضمن توقیعی، الگوی خود را حضرت زهرا سلام الله علیها معرفی می کند؛ زیرا همانند حضرت زهرا با رفتارش هم از امر امامت حفاظت کرد و هم باعث حفظ جان شیعیان شد.