مستند «ایکسونامی»؛ هشدار یک فاجعه

شروع فیلم مستند ایکسونامی با یک جمله آغاز می‌شود: «آنان که گذشته را نمی‌توانند به یاد بیاورند، محکوم به تکرار آن هستند.»

این جمله، رویکرد فیلمساز ایکسونامی است که تا پایان فیلم به آن وفادار است و با این قالب فکری که نخ تسبیح فیلم است، تمامی داده‌های خود را به مخاطب ارائه می‌کند و می‌توان گفت تا حدود زیادی هم موفق بوده است.

فضاسازی‌های اول فیلم (اوپنینگ فیلم) مخاطب عام را جذب خود می‌کند و تا پایان فیلم، این روند ادامه پیدا می‌کند. البته باید گفت: این روند با فرازوفرودهایی هم روبه‌روست.

نشان‌دادن تضاد بین دو چیز، یکی از روش‌های مهم برای معرفی و فهم بهتر دو مسئله مختلف است. «تعرف الاشیاء بأضدادها»

در فیلم مستند ایکسونامی برخورد غربی‌ها در مواجهه با مسائل جنسی، با برخورد آن‌ها در زمان کنونی که دقیقاً نقطه مقابل یکدیگر هستند، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

فیلمساز با پژوهش قابل‌قبول خود در این فیلم مراحل رسیدن غرب، از عقاید آن زمان تا آزادی‌های جنسی مفرط در زمان حاضر را به نمایش می‌گذارد و به مخاطب خود، توسط بازیگر پورن القا می‌کند که شما اول راهی هستید که ما در انتهای آن قرار داریم و به‌صورت ضمنی درست و غلط را به مخاطب نشان می‌دهد و او را در انتخابش کمک می‌کند. البته انصافاً می‌توان گفت که این کمک‌کردن، تا حد زیادی صادقانه است و بدون جهت‌گیری خاص سیاسی و یا فرهنگی است.

مستند ایکسونامی خالی از ایراد نیست. مثلاً توضیحات اضافی در کپشن‌ها برای مخاطب این فیلم خسته‌کننده و گاهی بدون اهمیت است. مثلاً چه فرقی می‌کند که ما بدانیم این شخص که نقش ‌زن پورن استار را بازی می‌کند همان پورن استار مشهور نیست؟

این مسئله چند دقیقه از زمان فیلم را در برمی‌گیرد که به اعتقاد بنده نبودش از بودش بهتر است. ضمن احترام به سازنده این فیلم اما ظاهراً فیلمساز دارای خودشیفتگی است. وگرنه چرا باید تعریف و تمجید یک پورن استار در رابطه با خودش، بعضی سکانس‌های ابتدایی و انتهایی فیلم را در بربگیرد؟

پژوهش قوی که از رسانه‌های دولتی معتبر گرفته شده است (به گواه سازنده اثر) از نقاط مهم و موردتوجه مستند ایکسونامی است که می‌توان گفت: نقطه مقابل مستند انقلاب جنسی ساخته حسین شمقدری است که پژوهش خاصی را در برنمی‌گیرد و صرفاً به دنبال جذب سرمایه و مخاطب است.

می‌توان گفت: بیان مسئله سقط جنین و جزئیات و روش‌های انجام آن و چگونگی تکه‌تکه شدن جنین، بسیار دردآور و تأثیرگذار است و فیلمساز در نشان‌دادن ایدئولوژی خود به مخاطب، موفق بوده است.

از نکات مستند ایکسونامی خط قصه اصلی فیلم است که هیچ‌وقت رها نشد. حتی موضوعات فرعی که در این فیلم مطرح شد، باعث گمراهی مخاطب نشد؛ زیرا رویکرد و خط اصلی فیلم از همان ابتدا مشخص بود. مثلاً موتورسواری که در فیلم وجود دارد، در ظاهر، قصه‌ای بی‌ربط به انقلاب جنسی دارد اما در واقع به‌یادآورنده فرازوفرود این تفکر غربی است.