پس از اعمال تحریم اروپا علیه بازار نفت روسیه و اعمال قطع فوری خرید دو سوم نفت صادراتی این کشور، مسکو تلاش نمود تا با تمرکز بر بازار آسیا به‌ویژه بازار هند و چین با راهکار افزایش فروش بر مبنای تخفیف فشار تحریمی را از دوش خود بردارد.
نزاع اوکراین و روسیه تبعات فراوانی را در جهان پی داشت.یکی از تبعات مهم آن تغییر در ساختار جریان صادرات نفت بود.
پس از اعمال تحریم اروپا علیه بازار نفت روسیه و اعمال قطع فوری خرید دو سوم نفت صادراتی این کشور، مسکو تلاش نمود تا با تمرکز بر بازار آسیا به‌ویژه بازار هند و چین با راهکار افزایش فروش بر مبنای تخفیف، فشار تحریمی را از دوش خود بردارد.
در همان زمان «نیکولای شو گلینوف»، وزیر انرژی روسیه این‌طور بازگو نمود که: «مسکو آماده فروش نفت و فرآورده‌های نفتی به کشورهای دوست به هر قیمتی است.»
این راهکار روسیه تا حدود زیادی موفقیت‌آمیز بود و امروز روسیه با تولید روزانه 10 میلیون بشکه و 25 برابر شدن خرید نفت روسیه از جانب هند و چین تا حدودی توانسته بر تحریم نفتی اروپا فائق آید.
دراین‌بین مهم‌ترین مسئله این است که آیا ورود جدی روسیه به بازار نفت خاورمیانه یک پیروزی برای ایران از بُعد صادرات انرژی است یا یک شکست؟
برخی این‌گونه قلمداد می‌کنند که این اتفاق یک فرصت بی‌نظیر برای ایران است؛ بدین سبب که ایران می‌تواند جایگزین خوبی در غیاب روسیه برای صادرات نفت به اروپا به‌ویژه کشورهای ایتالیا و اسپانیا و یونان باشد.
البته حلقه مفقوده این دیدگاه مسئله رفع تحریم‌ها و احیای برجام است. به این دلیل که لغو تحریم‌های نفتی همواره از درخواست‌های جدی طرف ایرانی برای توافق هسته‌ای بوده است و تا این مسئله حل نشود به‌طورقطع ایران نمی‌تواند بازار نفت اروپا را در دست گیرد.
پیرامون همین موضوع، برخی، دور جدید مذاکرات در قطر با واسطه‌گری اروپا را فرصت ویژه برای ایران می‌دانند که از این طریق وارد بازار جهانی نفت شود.
برخی دیگر بر این باورند که افزایش صادرات نفت روسیه در خاورمیانه، تهدید جدی برای ایران است؛ بدین دلیل که به‌طورقطع افزایش صادرات نفت روسیه به آسیا، منجر به کاهش جدی فروش نفت ایران می‌شود. به گفته این افراد، در حال حاضر ایران با کاهش نسبی تقاضای خرید چین رو به شده است.
فروش نفت ایران به چین در اواخر سال 2021 و اوایل 2022 هفتصد هزار بشکه بوده است و طی چند ماه اخیر به 650 هزار بشکه در روز رسیده است.
همچنین افق روشن و انعطاف خاصی از طرفین پیرامون مذاکرات احیای برجام دیده نمی‌شود تا از این طریق ایران به جایگزین روسیه در صادرات نفت به اروپا بدل شود.
پیرامون این موضوع و این دو نگاه ذکر چند نکته حائز اهمیت است:
1: به دلیل محرمانه بودن مقاصد صادراتی نفت ایران اطلاعات زیادی پیرامون فروش نفت ایران دسترس نیست و لذا نمی‌توان از طریق آمارهای متناقض به کاهش صادرات نفت ایران استدلال کرد.
2: به طور کلی رقابت نفتی زمانی شکل می‌گیرد که بازار جهانی نفت دچار اشباع شده و به طور کلی عرضه بیش تر از تقاضا باشد. اما در حال حاضر که تولید کنندگان اوپک و غیر اوپک مشغول تولید نفت هستند به طور قطع تقاضا بیشتر از عرضه می‌باشد.
3: بر فرض صحت احتمالیِ فرضیه ایجاد رقابت، رقابت ایران و روسیه به‌هیچ‌وجه در شرایط کنونی به صلاح نیست و مقامات ایران و روسیه در سطح وزرای نفت و امور خارجه الزاماً باید به راهکار مشترک برسند.
4: بر فرض وقوع رقابت، دو راهکار در پیش روی ایران قرار دارد:
الف: ارائه تخفیف ویژه پالایشگاه‌ها به خریدان در رقابت با روسیه
ب: اجرای پروژه نفت در برابر پروژه‌های اقتصادی: بدین شکل که کشورهایی که خریدار نفت ایران هستند در ازای فعالیت در پروژه‌های اقتصادی ایران نفت دریافت کنند تا بدین‌وسیله سد تحریم نفتی شکسته شود.