غدیر، شناسه جامع و کامل برای معرفی دستگاه امامت و ولایت است. محتوای غدیر با محوریت امامت، منشوری برای مدیریت سبک زندگی اسلامی است. درس‌هایی در غدیر وجود دارد که نهادینه شدن آنها در جامعه بشری، زندگی‌ها را هدف‌دار و به سوی سعادت و کمال هدایت می‌کند.
حدیث غدیر منشور بسیار جامع و کاملی است که درس‌های بزرگی برای سبک زندگی اسلامی به همراه دارد. حدیث غدیر این پیام را به نسل ما مخابره می‌کند که سعادت و رستگاری جامعه بشری، تنها در گرو جاری شدن احکام الهی در تمامی زمینه‌های فردی و اجتماعی، تحت زعامت و مدیریت انسان کامل و الهی می‌باشد. بدون تردید، نبود مدیریت و رهبری انسان کامل در جامعه اسلامی، آن جامعه نه تنها نمی‌تواند به سوی سعادت و کمال و رستگاری حرکت نماید؛ بلکه دستخوش خرافات، بدعت‌ها، بی‌عدالتی‌ها، بی‌بندباری‌ها و ... شده و به سوی افول و سقوط انسانیت ختم می‌شود.
زندگی سعادت‌مند در گرو تبعیت از ولایت و رهبری
تاریخ اسلام، شاهد حوادث مختلفی است که در بستر تاریخ رخ داده و هر کدام درس‌های بزرگی را برای جامعه بشری به همراه دارد. در میان تمام این حوادث، هیچ حادثه‌ای به اندازه رسالت و امامت دارای اهمیت نیست. رسالت پیامبر از آن جهت اهمیت دارد که این حادثه نجات دهنده دنیای تاریک بشریت بوده است. این واقعه در زمانی رخ داد که زندگی نظام اجتماعی عرب و جهان آن روز بر پایه جهل، خرافات و بدعت‌ها بود و در این ساختار اجتماعی بویی از انسانیت، کمال‌جویی، هدایت‌گری، عبودیت و بندگی وجود نداشت و قتل و کشتار، دزدی و غارت، فساد و فحشا، فخرفروشی و دروغ‌بافی، بی‌ارزشی برای جایگاه زن و خانواده ... از شاخصه‌های این ساختار بوده است.[1]
در همین زمان پیامبر با نگاهی توحیدی به مبارزه با بنیان‌های زیربنایی جبهه جهل و کفر پرداخت[2] و آنها را یکی پس از دیگر مورد خدشه قرار داد و از محاسبات نظام اجتماعی حذف نمود. پیامبر در مقابل اندیشه نظام جاهلیت که بر پایه فزونی سن، برده‌داری مردسالاری و نبود حقوق برای زنان شکل گرفته بود، به مبارزه فرهنگی پرداخت و با کرامت و ارزش دادن به جایگاه زن، ورود جوانان و نوجوانان در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی و آزاد نمودن بردگان و حق آزادی به آنان، این ساختار اجتماعی را تغییر و آن را به ساختاری با رویکرد توحیدی تبدیل نمود.[3]
پس از آن نیز با کار جهادی و تبیین معارف الهی و نشر آن در بین قبایل عرب دل‌ها را آماده یک انقلاب بزرگ نمود و توانست با برقراری همدلی و وحدت بین قبایل، نحله‌ها، مذاهب و ادیان موجود تمام امکانات شهر مدینه را برای تشکیل حکومت اسلامی متحد نماید. با شکل‌گیری حکومت اسلامی سبک زندگی در ساختار اجتماعی تغییر پیدا کرد،[4] زشتی‌ها و رذائل تبدیل به محاسن اخلاقی شد، محبت و دوستی به جای دشمنی‌ها نشست، دانش‌آندوزی و عالمیت جایگزین بی‌سوادی و جهل شد، بی‌هویتی زنان و نبود ارزش برای زن و خانوده به هویت‌داری و حقوق‌انگاری برای زنان و خانواده تبدیل شد؛ بندگی در مقابل بتان بی‌جان و بی‌ارزش جای خود را به عبودیت و بندگی توحیدی داد، جهان بینی مادی به جهان بینی توحیدی تغییر چهره داد و ... .[5]
دومین حادثه و انقلابی که تاریخ آن را در خود جای داده و به عنوان رستاخیز تاریخ باید از آن یاد نمود، واقعه و حدیث غدیر است. حدیث غدیر مدار اتصال بین امامت و رسالت می‌باشد. به همان اندازه که رسالت برای سیر تکاملی جامعه بشری دارای اهمیت است، به همان مقدار، امامت برای استمرار آن لازم و بدون آن سیر تکاملی امکان‌پذیر نیست. پیامبر پس از ابلاغ قوانین الهی و تربیت جامعه اسلامی به خوبی می‌دانست، استمرار این سعادت و تبیین این قانون الهی بدون رهبری جامع و کامل و آگاه به همه مسائل اجتماعی و دینی ممکن نیست، از این رو در سال دهم هجرت در بین انبوهی از جمعیت امام علی علیه‌السلام را به عنوان معرفی نمود.[6] امامی که کامل‌کننده دین و رسالت نبوی بوده و بدون آن، اعلان این دو ناقص و تمام ثمرات و زحمات رسول خدا به هدر می‌رفت.
با رحلت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله امامت و سیره نبوی به وسیله جریان نفاق و ساده‌لوحی مردم کنار گذاشته شدند و در نتیجه جامعه اسلامی و زندگی انسان‌ها به خرافات، بدعت‌ها، فساد و فحشا، بی‌عدالتی‌ها، قتل و عام و ... گرفتار شد و به جایی رسید که جامعه اسلامی جولانگاه هوس‌رانان و شهوت‌رانان قدرت‌طلب شد، و به همان مقدار از حیات طیب و رو به رشد آن کاسته و به افول انسانیت ختم می‌شد.
محتوای حدیث غدیر منشوری برای سبک زندگی اسلامی
ماهیت‌شناسی محتوای حدیث غدیر و مقایسه تطبیقی آن با آیات قرآن کریم - به عنوان دو ریسمان محکم هدایت‌گری- می‌تواند بهترین منشور برای سبک زندگی اسلامی قرار گیرد. توحیدباوری، معادباوری، عدل‌باوری، نبوت و امامت باوری؛ ولایت‌پذیری؛ قانون‌مداری، اقامه واجبات و ... بخشی از این منشور غدیر است.[8] به‌کارگیری این زیرساخت‌های اعتقادی در جامعه و زندگی بشری، جامعه و زندگی انسانی را هدف‌دار و به سوی سعادت هدایت و مدیریت می‌کند. آرامش و امنیت را به آن هدیه می‌دهد؛ عبودیت و بندگی، کرامت و عزت نفس، حیا و پاکدامنی، صفا و صمیمیت و ... را برایش به ارمغان می‌آورد.
رهیافت | حدیث غدیر حامل منشوری انسان‌ساز و مکتب‌ساز است که به کارگیری آن در زندگی بشر، زندگی را جهت‌دار و هدف‌دار به سوی سعادت و کمال رهنمون می‌سازد. خطبه غدیر با محوریت امامت و قرآن، منشوری است جامع و کامل که می‌تواند زندگی سیاسی، فرهنگی و اجتماعی انسان‌ها را مدیریت کند.
پی‌نوشت:
[1]. یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ج 1، ص 302 - 316؛ فروغ ابدیت، ج 1، ص 37 - 41؛ نصیری، تاریخی تحلیلی صدر اسلام، ص 49 - 53.
[2]. ابن هشام، السیرة النبویة، ج 1، ص 421.
[3]. نصیری، همان، ص 81 - 82.
[4]. همان، السیرة النبویة، ج 1، ص 499 - 504؛ یعقوبی، همان، ج 1، 41 - 44.
[5]. نمونه زیادی از این تغییرها در منابع تاریخی و سیره نویسی آمده است. ر ک: ابن هشام، السیرة النبویة؛ خرگوشی، شرف النبی؛ صالحی شامی، سبل الهدی، سید جعفر مرتضی عاملی، الصحیح من سیره النبی الاعظم و ... .
[6]. یعقوبی، همان، ج2، ص 112.
[7]. نصیری، همان، ص 147 تا 170.
[8]. متن خطبه غدیر.