مصر علاوه بر تاریخ و تمدن و فرهنگ کهن، از لحاظ جمعیتی و نیروی جوان نیز کشوری غنی است ونرخ باروری ورشد جمعیتی بالایی دارد. اما به دلیل فقر و عدم زیرساخت‌های مناسب، مسئولین این کشور، سیاست کاهش جمعیت را در پیش گرفته‌اند که البته تاکنون موفق نبوده‌اند.
مصر با مساحت 1.010.408 کیلومتر مربع کشوری در آفریقا و آسیا است که در جنوب دریای مدیترانه و غرب دریای سرخ قرار گرفته و از غرب با لیبی از جنوب با سودان و از سوی شبه جزیره سینا با فلسطین و نوارغزه مرز زمینی دارد.
این کشور با بیش از ۱۰۲ میلیون نفر جمعیت چهاردهمین کشور پرجمعیت در جهان و پرجمعیت‌ترین کشور در خاورمیانه، و بعد از نیجریه و اتیوپی، سومین کشور پرجمعیت در قاره آفریقا است و اکثر جمعیت آن در حاشیه رود نیل زندگی می‌کنند.[1]
مصر علاوه بر تاریخ و تمدن و فرهنگ کهن، از لحاظ جمعیتی و نیروی جوان نیز کشوری غنی است. برای بررسی بیشتر تغییرات جمعیتی این کشور، بهتر است نگاهی به آمار جمعیت، نرخ رشد جمعیت[2] و نرخ باروری کلِ کشور مصر[3] در سال‌های مختلف داشته باشیم.
رشد جمعیت مصر و پیش‌بینی آن براساس آمار سایت جهانی وردمترز:
سال 1960 .................................... 26,632,894
سال 1970 .................................... 34,513,850
سال 1980 .................................... 43,309,063
سال 1990 .................................... 56,134,475
سال 2000 .................................... 68,831,561
سال 2010 .................................... 82,761,235
سال 2020 .................................... 102,334,404 [4]
نرخ رشد جمعیت مصر:
سال 1960 .................................... 1.9
سال 1970 .................................... 2.4
سال 1980 .................................... 2.4
سال 1990 .................................... 2.4
سال 2000 .................................... 1.9
سال 2010 .................................... 2.00
سال 2020 .................................... 1.9[5]
نرخ باروری کل مصر:
سال 1960 .................................... 6.72
سال 1970 .................................... 6.23
سال 1980 .................................... 5.61
سال 1990 .................................... 4.58
سال 2000 .................................... 3.34
سال 2010 .................................... 3.23
سال 2020 .................................... 3.24[6]
همانطور که آمارها نشان می‌دهد، نرخ باروری کل، در مصر بالاست و با نرخ جانشینی[7] فاصله مشخصی دارد. براساس پیش‌بینی سایت آماری وردمترز، جمعیت این کشور تا سال 2050، به 159,956,808 نفر با میانگین سنی 29.7 سال می‌رسد.[8] لذا مصر از لحاظ فراوانی و جوانی جمعیت، شرایط بسیار خوبی دارد. اما شرایط اقتصادی و زیرساخت‌های این کشور چندان مطلوب نیست. عدم توانایی دولت مصر برای ساماندهی این جمعیت باعث شده تا سیاست‌های دولتمردان این کشور، کنترل جمعیت باشد؛ به‌طوری که دولت مصر با عدم اعطای مزایا به بیش از دو کودک، شهروندان این کشور را به کاهش فرزندآوری تشویق می‌کند.[9]
این کشور برای کنترل جمعیت، برنامه ملی جمعیت وتوسعه (2030 ــ 2015)، را اجرا کرد که طبق اهداف استراتژی آن، قرار بود تا سال 2020 جمعیت این کشور به 94 میلیون نفر برسد، اما از آن بسیار فراتر رفت؛ به‌طوری که جمعیت این کشور در سال 2020 و کمتر از 8 ماه، 1میلیون نفر افزایش یافت.[10] نخست وزیر مصر با اعلام نگرانی و با مقایسه ای بین مصر و آلمان در جریان یک کنفرانس مطبوعاتی گفت:«در سال 1995، جمعیت مصر 62 میلیون نفر بوده است، در حالی که آلمان 83 میلیون نفر جمعیت داشت؛ اکنون جمعیت مصر از 100 میلیون نفر گذشته است، در حالی که جمعیت آلمان در 83 میلیون نفر باقی مانده است».[11] عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر نیز طی سخنانی تأکید کرد که «کارت‌های جیره‌بندی به خانواده‌های دو فرزند تنها به منظور تغییر فرهنگ رشد جمعیت و بچه‌دار شدن بیش از حد اعطا می‌شود».[12]
البته مصر به دلیل عدم همراهی مردم، در سیاست‌های کاهش جمعیتی موفق نبوده است. در تحقیق منتشر شده سایت کتابخانه ملی آمریکا در دلیل این عدم همراهی آمده است: « در بحث تنظیم خانواده از منظر دینی باید دو سطح را تفکیک کرد: اول خانواده فردی که شرایط اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی آن را در بر می‌گیرد؛ دوم سطح جامعه به عنوان یک کل. کنترل موالید به عنوان سیاست عمومی، مورد اجماع علمای مسلمان نیست و دولت بین این دو سطح تمایز قائل نشده است. دستگاه‌های مسئول اجرای سیاست‌ها، از مجوز اعطا شده برای سطح یک در تبلیغ هدف تنظیم خانواده برای کل جامعه سوء استفاده کرده‌اند. هرچند اسناد دولتی، بر حق مردم برای مشارکت با اهداف نهادهای دولتی و کنترل فعالیت‌های آنها تأکید می‌کند. اما فعالیت‌های جمعیت و تنظیم خانواده از نظارت و کنترل واقعی شوراهای مردمی، به‌ویژه در سطح محلی فاصله دارد».[13]
پی‌نوشت:
[1]. ویکی‌پدیا: مصر، https://b2n.ir/wiki.egypt .
[2]. نرخ‌رشد‌جمعیت : مقدار افزایش یا کاهش جمعیت یک منطقه را در یک سال نسبت به صد نفر از همان جمعیت را گویند.
[3]. نرخ‌باروری‌کل(t.f.r): یا نرخ‌فرزندآوری (Total fertility rate)، میانگین تعداد فرزندانی است که به ازای هر زن ۱۵ تا ۴۹ سال متولد شده است.
[4]. Egypt Population، https://b2n.ir/wmp.egypt .
[5]. Egypt/Population growth rate، https://b2n.ir/pgr.egyipt.
[6]. Egypt/Fertility rate، https://b2n.ir/fr.egypt.
[7]. نرخ‌جایگزینی یا جانشینی(Replacement rate): میزان‌کلی‌باروری است که منجر به جبران جمعیت درگذشته با جمعیت‌جدید می‌شود. این نرخ برای هر مادری در سطح‌جهانی 2.3 خواهد بود. عدد 2، فرزندانی است که به سن‌زادآوری می‌رسند و عدد 3، فرزندانی است که تا پیش از سن‌زادآوری از دنیا می‌روند. دراین نرخ، جمعیت جهان در رشدجمعیت صفر می‌ماند.
[8]. Egypt Population، https://b2n.ir/wmp.egypt .
[9]. al-monitor: Egypt seeks two-child policy amid deteriorating economic conditions، https://b2n.ir/al-monitor.
[10]. تسنیم: افزایش یک میلیون نفری جمعیت مصر طی 8 ماه!، https://tn.ai/2366353.
[11]. همان.
[12]. al-monitor: Egypt seeks two-child policy amid deteriorating economic conditions، https://b2n.ir/al-monitor.
[13]. The population policy in Egypt،https://b2n.ir/pubmed1.