نگاهی به وضعیت جمعیت کشورجمهوری آذربایجان

جمهوری‌آذربایجان در قفقاز جنوبی، در شرق اروپا و آسیای غربی و در مجاورت دریای‌خزر قرار دارد. این کشور از جنوب با ایران، از غرب با ارمنستان و ترکیه، از شمال با گرجستان و روسیه مرز زمینی و با کشورهای ترکمنستان و قزاقستان در دریای خزر مرزآبی دارد. جمعیت کنونی آذربایجان را 10.239.177 نفر ثبت نمودند.

این سرزمین تا حدود دویست سال پیش جزو کشور ایران بود ولی در جنگ‌های ایران و روسیه، طی قراردادهای گلستان و ترکمانچای به روسیه ملحق شد. جمهوری‌آذربایجان در سابق، روند نسبتا ثابت جمعیتی داشت؛ اما نمودار نرخ‌ رشد جمعیت ونرخ‌ باروری آن، به تدریج به سمت  کاهش رفت.[1]

خوب است نگاهی به مقدار جمعیت، نرخ رشد جمعیت[2] و نرخ باروری کل کشور آذربایجان [3] در سال‌های مختلف داشته باشیم.

1. مقدار جمعیت آذربایجان و پیش‌بینی آن براساس سایت آمار جهانی وُردمِتِرز:
سال 1960 .................................... 3.895.397    
سال 1970 .................................... 5.180.023    

سال 1980 .................................... 6.150.733   
سال 1990 .................................... 7.242.761   

سال 2000 .................................... 8.122.741   
سال 2010 .................................... 9.032.461  
سال 2020 .................................... 10.239.177[4]

2. نرخ‌ رشدجمعیت:
سال 1960 .................................... 3.4
سال 1970 .................................... 2.1

سال 1980 .................................... 1.6
سال 1990 .................................... 0.7

سال 2000 .................................... 0.8
سال 2010 .................................... 1.2
سال 2020 .................................... 0.7[5]

3. نرخ‌ باروری‌کل:
سال 1960 .................................... 5.88
سال 1970 .................................... 5.02

سال 1980 .................................... 3.50
سال 1990 .................................... 2.74

سال 2000 .................................... 2.00
سال 2010 .................................... 1.92
سال 2020 .................................... 1.70[6]

با کاهش نرخ‌باروری‌کل، نرخ‌ رشدجمعیت این کشور نیز رو به کاهش؛ حتی گاهی زیر نرخ‌ جایگزینی است[7] و براساس پیش‌بینی سایت وردمترز،جمعیت آذربایجان در سال 2050 برابر با 11.64.999نفر و میانگین سنی آن برابر با 40.3 سال می‌شود.[8]

این وضعیت در آذربایجان بخاطر اتخاذ سبک غربی دولت این کشور در همجنسگرایی (که به تازگی گسترش یافته اما جامعه دربرابر آن مقاومت نشان می‌­دهد. این نوع خانواده‌­ها از نظر قانون به رسمیت شناخته نشده­‌اند)، زندگی مجردی، زندگی با حیوانات و... است  و در نتیجه باعث تزلزل ساختار خانواده و حرکت جامعه به سمت از هم گسستگی و فروپاشی شده‌ است. طبق اصل 17 قانون اساسی جمهوری آذربایجان خانواده به عنوان یکی از هسته‌های اساسی جمهوریت، در حمایت ویژه دولت می‌باشد. با این‌حال تا سال 2006  و قبل از تاسیس کمیته دولتی مشکلات خانواده، زنان‌ وکودکان، نهاد دولتی، ویژه حمایتی از خانواده در آذربایجان وجود نداشت.

اکنون طبق آمار مرکز دولتی آمار جمهوری آذربایجان، از هر 10 ازدواج، 3.7 آن‌ها منجر به طلاق می‌شود. بیشتر طلاق‌ها در آقایان 30 تا 34 و خانم ها 25 تا 29 سالگی و در بازه 5 تا 9 سالگی زندگی مشترک و با حداقل یک فرزند (البته گاهی علت طلاق عدم توانایی زوجین بر فرزندآوری می‌باشد) اتفاق می‌افتد.

از مهمترین علل طلاق، مهاجرت مردان برای کار به کشورهای روسیه، ترکیه، اوکراین، هوسرانی مردان و ازدواج مجدد و پنهانی آن­ها و شکاکی زنان درباره مردانشان می‌باشد که از سریال‌های ترکیه‌­ای تاثیر پذیرفته‌­اند. این موارد باعث کاهش شیب افزایش جمعیت از سال 2012 ، کاهش فرزندآوری در خانواده ها به کمتر از متوسط 2 فرزند و افزایش سن ازدواج در آقایان به بالای 30 سال و در خانم‌ها به بالای 25 سال، شده است وزنگ خطر فروپاشی جامعه در آذربایجان  را به صدا در آورده است.

دولت برای جبران این خسارت اقدام به تاسیس کمیته مشکلات خانواده کرده است اما به‌دلیل تفاوت رویکردهای این کمیته با سبک زندگی مردم جامعه، نتوانسته کاری از پیش ببرد. سازمان‌های مردم نهاد و گروه‌های مذهبی بسیاری درحال پر کردن خلا ارزشی جامعه و ارائه مشاوره به خانواده‌ها هستند اما تا وقتی مدل منسجمی از مشاوره مذهبی و روانشناسانه به خانواده‌ها داده نشود، خطر فروپاشی جامعه بسیار بالاست.[9]

پی‌نوشت:
[1]. ویکی پدیا: آذربایجان، https://b2n.ir/wikiazr
[2]. نرخ رشد جمعیت : مقدار افزایش یا کاهش جمعیت یک منطقه را در یک سال نسبت به صد نفر از همان جمعیت را گویند.
[3]. نرخ باروری کل(t.f.r): یا نرخ فرزندآوری (Total fertility rate)، میانگین تعداد فرزندانی است که به ازای هر زن ۱۵ تا ۴۹ سال متولد شده است.
[4]. Azerbaijan Population  Worldometers،https://b2n.ir/wmp.az
[5]. Azerbaijan/Population growth rate ، https://b2n.ir/azp.gr
[6]. Azerbaijan/Fertility rate ، https://b2n.ir/azp.fr
[7]. نرخ جایگزینی(Replacement rate): میزان کلی باروری است که منجر به جبران جمعیت درگذشته با جمعیت جدید می‌شود. این نرخ برای هر مادری در سطح جهانی 2.3 خواهد بود عدد 2، فرزندانی است که در سن بزرگسالی به سن زادآوری می‌رسند و عدد 3 ،فرزندانی که تا پیش از سن زادآوری از دنیا می‌رود. دراین نرخ، جمعیت جهان در رشد جمعیت صفر می‌ماند.
[8]. Azerbaijan Population  Worldometers،https://b2n.ir/wmp.az
[9]. خبرگزاری آران نیوز: نگاهی به نهاد خانواده در جمهوری آذربایجان؛ خانواده متزلزل و جامعه رو به فروپاشی! ، http://fa.arannews.com/News/69230