بسم الله الرحمن الرحيم
در مورد تاریخ میلاد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) دو ديدگاه اصلى و چند ديدگاه فرعى وجود دارد:
الف. دوازدهم ربيع الأوّل
اين نظريه مشهور ميان اهل سنّت است. از بین علمای شیعه نیز عدّه‌ای معدود با اهل سنّت موافقت کرده‌اند. از جمله شیخ کلینی صاحب کتاب الکافی که در این باره می‌نویسد:
«وُلِدَ النَّبِىُّ (صلی الله علیه و آله و سلّم) لاِثْنَتَىْ عَشْرَةَ لَيْلَةً مَضَتْ مِنْ شَهْرِ رَبِيعٍ الْأوَّلِ فِى عَامِ الْفِيلِ يَوْمَ الْجـُمُعَةِ مَعَ الزَّوَالِ وَرُوِىَ أيْضا عِنْدَ طُلُوعِ الْفَجْرِ قَبْلَ أنْ يُبْعَثَ بِأرْبَعِينَ سَنَةً... [1]؛ پیامبر (صلی الله علیه و اله) دوازده شب بعد از ماه ربیع الاوّل در سال فیل در روز جمعه هنگام ظهر دیده به جهان گشودند. -روایت شده هنگام طلوع فجر چهل سال پیش از بعثت-».
البته در این باره روایاتی هم در ميان برخى از كتاب‌هاى شيعى وجود دارد. [2]
ب. هفدهم ربيع الأوّل
اين نظريه، در ميان شيعيان مشهور است. [3] و شيخ مفيد در رساله "مسار الشيعة" (قدیمی‌ترین تاریخ به جا مانده شیعی) و برخى از آثار ديگر خود، هفدهم ربيع الأوّل را روز ولادت دانسته است. [4]
شهرت روز هفدهم، به حدّى است كه بعدها مجلسى نوشت:
«اتّفاق اماميه روى همين تاريخ است، گرچه بيشتر مخالفان، روز دوازدهم را معيّن كرده‌اند. تنها كلينى، روز دوازدهم را گفته است كه مى‌تواند اختيار آزادانه او يا از روى تقيّه باشد». [5]
البته عده معدودی از علمای اهل سنّت نیز همین قول را پذیرفته‌اند. [6]
ج. دهم ربيع الأوّل
نظر سوم در این مساله که از روایتی منسوب به امام باقر (علیه السلام) برداشت شده است، روز دوشنبه دهم ربيع الأوّل است. گرچه مرحوم مجلسى گفته است كه برخى از مخالفان، ندرتا به اين نظر باور دارند. [7]
د. دوم و هشتم ربيع الأوّل
از ميان مورّخان كهن، محمّد بن حبيب، اين دو تاريخ را مطرح كرده است: [8]. مسعودى نيز در مروج الذهب، هشتم ربيع الأوّل را تاريخ ولادت دانسته است. [9]
ه . دهم رمضان
این قول نیز دارای مستندات ضعیفی است. [10]
روز ولادت: جمعه يا دوشنبه
تفاوت ديگر، اين است كه در ميان شيعه، روز جمعه شهرت دارد و در ميان اهل سنّت، روز دوشنبه. در عبارت كلينى، دوازدهم، روز ولادت است؛ امّا مصادف با روز جمعه است، نه دوشنبه.
براى شيعه، اين مهم بوده است كه ولادت پيامبر (صلی الله علیه و آله)، روز جمعه بوده، نه دوشنبه كه اهل سنّت، غالبا آن را گفته‌اند. [11]. در این مورد روايتی از على بن جعفر از امام موسی کاظم (علیه السلام) وجود دارد. [12]
وقت حمل:
در اين باره، سه نظر وجود دارد:
اوّل، ايام تشريق (11و 12 و 13 ذی الحجّة)، كه مرحوم كلينى (به احتمال به نقل از زبیر بن بکار) آن را نقل كرده است. [13]
دوم، هجدهم جمادى الثانى، كه شيخ صدوق در "كتاب النبوة" آورده است. [14]
سوم، روز عاشورا، بر اساس روايتى كه ابن عساكر آنرا نقل کرده است. [15]
وقت ولادت:
مرحوم كلينى دو نقل دارند: نخست، وقت زوال (ظهر)، و ديگرى، وقت طلوع شمس. در منابع ديگر، وقت طلوع شمس يا طلوع فجر آمده است. [16]. در روايتى تأكيد شده است كه «وُلد ليلاً... [17]؛ در شب به دنیا آمد...». علاّمه مجلسى معتقد است كه مشهور ميان شيعه و اهل سنّت، طلوع فجر است؛ امّا برخى، وقت زوال (ظهر) هم گفته‌اند. [18]
سال ولادت:
رايج‌ترين تطبيق براى سال ولادت، «عام الفيل» است. در اين زمينه نيز اختلافات فراوانى وجود دارد. بخصوص در منابع اهل سنّت كه سال ولادت و تناسب آن با عام الفيل، مختلف ذكر شده است؛ امّا چنان كه گفته شده، در ميان شيعيان، تقريبا همگى اتّفاق بر اين دارند كه تولّد ایشان، در عام الفيل بوده است. [19] [20]
-----------------------------------------------------------------
پي نوشت:
[1]. الكافي (ط - الإسلامية)؛ ج1؛ ص439؛ باب مولد النبي ص و وفات.
[2]. كمال الدين، ص ۱۹۶؛ تفسير القمى، ج ۱، ص ۳۷۳
[3]. تهذيب الأحكام، ج ۴، ص ۳۰۵؛ مصباح المتهجّد، ص ۷۹۱؛ جامع الأخبار، ص ۸۲ .
[4]. مصباح المتهجّد، ص ۷۹۱.
[5]. بحار الأنوار، ج ۱۵، ص ۲۴۸.
[6]. الأوائل للعسکری، ص ۳۵: قال أبو الحسن النسابة: رواه لنا أبو أحمد عنه ولد(ع) يوم الإثنين السابع عشر من ذى ماه، وهو اليوم العاشر من نيسان، وقد مضت من ملك أنوشروان أربع ثلاثون سنة وثمانية أشهر.
[7]. طبقات الكبرى، ج ۱، ص ۸۰؛ الأزمنة والأمكنة، ص ۴۶۵؛ تاريخ دمشق، ص ۷۶.
[8]. المحبر ، ص ۹.
[9]. مروج الذهب، ج ۲، ص ۲۷۴.
[10]. تاريخ يعقوبى، ج ۲، ص ۵؛ امتاع الاسماع، ج ۱، ص ۶؛ البداية والنهاية، ج ۲، ص ۲۶۰.
[11]. ر . ك : بحار الأنوار ، ج ۱۵ ، ص ۲۴۹ .
[12]. وسائل ، ج ۱۱ ، ص ۳۵۲: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى أَخِى مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ علیه السلام فَقالَ إِنِّى اُرِيدُ الْخُرُوجَ فَادْعُ لِى قَالَ وَمَتَى تَخْرُجُ قَالَ يَوْمَ الاْءِثْنَيْنِ فَقَالَ لَهُ وَلِمَ تَخْرُجُ يَوْمَ الاْءِثْنَيْنِ قَالَ أَطْلُبُ فِيهِ الْبَرَكَةَ لِأَنَّ رَسُولَ الله صلی الله علیه و آله وُلِدَ يَوْمَ الاْءِثْنَيْنِ قَالَ كَذَبُوا وُلِدَ رَسُولُ الله صلی الله علیه و آله يَوْمَ الْجُمُعَةِ وَمَا مِنْ يَوْمٍ أَعْظَمَ شُؤْما مِنْ يَوْمِ الاْءِثْنَيْنِ يَوْمَ مَاتَ فِيهِ رَسُولُ الله صلی الله علیه و آله وَانْقَطَعَ فِيهِ وَحْىُ السَّمَاءِ وَظُلِمْنَا فِيهِ حَقَّنَا.
[13]. الكافي (ط - الإسلامية)؛ ج1؛ ص439؛ باب مولد النبي ص و وفاته - بحار الأنوار ، ج ۱۵ ، ص ۲۵۲ .
[14]. به نقل از الإقبال، ص ۶۲۳.
[15]. البداية والنهاية، ج ۲، ص ۲۶۱.
[16]. الكافي (ط - الإسلامية)؛ ج1؛ ص439؛ باب مولد النبي ص و وفاته.
[17]. بحار الأنوار، ج ۱۵، ص ۲۶۰.
[18]. بحار الأنوار، ج ۱۵، ص ۲۴۹.
[19]. ميزان السماء، ص ۴۲۶.
[20]. گفتگوها و گفتارها درباره کليني و الکافي ص69تا83؛ رسول جعفریان؛ دارالحدیث؛ قم؛ 1389؛ نوبت چاپ: اول
اللهم صلّ علي محمّد و آل محمّد و عجّل فرجهم