سخن بر سر سازگاری و نقش آن در سعادت خانواده‌ها بود. بیان گردید که بخشی از مشکلات خانوادگی و حتی اجتماعی، مولود ناسازگاری افراد با هم دیگر است. اگر زوجین تمرین کنند که با هم با سازگاری رفتار کنند خیلی از آمار طلاق در کشور کاسته خواهد شد. در جلسات گذشته، سازگاری به صورت مختصر، تعریف و انواع آن نیز تحلیل شد. این نوبت به یاری خدای بزرگ یکی از ویژگی‌های همسران سازگار تبیین می‌شود تا ببینیم که آیا ما نیز واجد آن هستیم - که اگر بودیم خدا را شکر و حفظش کنیم؛ و یا نیستیم که در این صورت، بکوشیم دارایش شویم.
عفت و حیا
یکی از ویژگی‌های اساسی که در سازگاری همسران نقش خیلی مهمی دارد، عفت و حیا است. در متون دینی از قرآن و روایات و حتی زیارت نامه‌ها به صلب و رحم عفیف، خیلی عنایت و سفارش شده است. در روایات وارد شده است کسی که عاشق شود و عفت ورزد، مقام شهید را داراست! [1]
عفت را در لغت به حفظ و کنترل نفس از تمایلات و خواهش‌های (شهوت) نفسانی معنا کرده‌اند [2]
حیا نیز به حفظ نفس از ضعف و نقص و دوری ازعیب وامور پست معنا شده است [3]
عفت به نسبت افراد مختلف، سطوح و وضعیت خاصی را اقتضاء می‌کند. عفت فقیر با عفت غنی یکسان نیست؛ اما هر دو باید عفت داشته باشند. عفت یک عالم، با یک انسان دارای پست و مقام، با یک جوان عزب یکسان نیست. آنچه مهم است آن که همه باید از خواهش و تمایلات نفس، خود را حفظ کنند. یکی ارتباط با یک نامحرم خواهش نفسش است و یکی همیشه دیده شدن و مورد توجه واقع شدن - به هر قیمتی – می تواند خواهش نفس باشد. من نوعی هم شاید سخنرانی کردن در جمعی گسترده و مورد احترام و تکریم مکرر واقع شدن، خواهش نفسم باشد.
قرآن کریم به عفت در وضعیت‌های گوناگون به خوبی اشاره فرموده است.
برای فقرا فرموده: «للفقراء الذین احصروا فی سبیل الله ... یحسبهم الجاهل اغنیاء من التعفف» [4]
برای اغنیاء فرموده: «و من کان غنیا فلیستعفف» [5]
و برای کسی که توان ازدواج کردن ندارد فرموده: «ولیستعفف الذین لایجدون نکاحا» [6]
روایات هم در یک سطح، عفت عمومی را برای همه سفارش می‌کنند و البته به نحو مخصوصی عفت ِشکم و فرج هم توصیه شده است.
«ما من عباده افضل عند الله من عفه بطن و فرج» [7]
در این روایت تکلیف رعیت – کسانی که بایستی حقوقشان مراعات و حفظ شود– مشخص شده است؛ اما از آنجا که اسلام دینی کامل و چند بعدی است تکلیف متولیان و مسئولان را هم مشخص فرموده است. روایت ذیل به این مهم و حقیقت ناظر است.
«اکثر ما تلج به امتی النار الاجوفان: البطن و الفرج» [8]
در این روایت، پیامبر مهربان که دلواپس امتش است زمینه‌های فرو برده شدن امت در آتش را شکم‌های خالی و دامنه ای خالی – کنایه از پاسخ ندادن صحیح به نیاز جنسی – معرفی می‌فرمایند.
تکلیف فرد، فردِ مردم که مشخص است، آنان زمانی که از بعد جسمی و جنسی نیازمندند (شکمهایشان خالیست و...)، بایستی عفت بورزند و بدانند که با این کار بالاترین عبادت‌ها را انجام می‌دهند؛ اما متولیان و سرپرستان ِامت (استعمال واژه امت در این روایت ناظر به حیث جمعی و نظام سیاسی مردم می تواند باشد) نیز تکلیفی دارند و آن – مخصوصا- توجه به آسیب این شکمها و دامنهای خالی امّت و در نتیجه، پر کردن – تامین - شکم و نیازهای جنسی است. به آمار بزه کاری‌ها و نابهنجاری‌ها در سطح جامعه هم که نگاهی بیندازیم می‌بینیم که از عوامل اصلی جرم و جنایت (گناه) فقر اقتصادی و نیز نیاز جنسی است.
تا اینجا معنا، اهمیت و جایگاه عفت تبیین شد. حال به بررسی عفت در غرایز جنسی و نقش آن در سازگاری همسران اشاره می‌شود. در روایات رسیدن انسان به رشد و کمال در گرو عفت است.
«من لم یعط نفسه شهوتها اصاب رشده؛ کسی که به خواهش نفسش توجه نکند باعث رشدش می(شود).» [9]
واقعیت این است که از مهم‌ترین خواهش‌های نفس، خواهش جنسی است. در نتیجه عفت ورزی و کنترل این خواهش جنسی باعث رشد آدمی شده و در نتیجه آن سازگاری که مولود رشد است محقق می‌شود. زن و شوهر با عفت و کنترل خواهش‌های جنسی به چنان رشد و کمالی می‌رسند که در سایه آن به اندک مشکلی راهی دادگاه‌ها! نمی‌شوند.
«ان خیر نسائکم ... العفیفه» را شاید با این منطق بهتر بتوان درک نمود. [10]
---------------------------------
پی نوشت ها:
[1] منتخب میزان الحکمه ح 3384
[2] التحقیق فی کلمات القرآن الکریم ج8 ص180
[3] همان ج2 ص338
[4] سوره بقره آیه 273
[5] سوره نساء آیه 6
[6] سوره نور آیه 33
[7] وسایل الشیعه ج 15 ص 249
[8] همان
[9] همان ص 250
[10] همان ج 20 ص 29
خلاصه ای از بیانات استاد مهیار در حلقه معرفت، مربوط به تاریخ 92/09/28