مناظرات انتخاباتی که می‌تواند تبلور نقد مسئولانه با در نظر گرفتن اخلاق‌محوری باشد به سکویی برای انحراف مفاهیمی همچون نقد و انتقاد تبدیل شده است. به تازگی قوه قضائیه در رسیدگی دیرهنگامی، کلیه اتهامات آقای جهانگیری علیه قالیباف را رد و وی را محکوم نموده است. جهانگیری در سال ۹۶ در مناظره انتخاباتی، اتهامات زیادی را متوجه رقبای آقای حسن روحانی نموده بود.
رسانه در کنار خانواده، مدرسه و جامعه یکی از مهم‌ترین پل‌های انتقال داده‌ها و اطلاعات است؛ اما مهم‌تر از آن، الگودهی و ساختن یک تجانس اندیشه‌ای و گفتمانی در میان مخاطبان است که چه عوامل رسانه بخواهند و یا نخواهند باید منتظر اثرگذاری نتایج فعالیت‌های خود بر رفتار و سبک زندگی مردم باشند.
مردم در دنیای امروز تنها از طریق رسانه دیتای خود را بروز نمی‌کنند، بلکه از طریق رسانه می‌اندیشند و از رهگذر رسانه به یک فهم مشترک می‌رسند. در این میان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران نقش ویژه‌ای دارد. هنوز هم با وجود جذابیت‌های ایجاد شده در رسانه های رقیب، شبکه‌های تلویزیونی بیشترین مخاطب را در جامعه ایرانی در اختیار دارد.
یکی از موضوعاتی که در منظومه فکری مردم، شکلی همانند صدا و سیما به خود خواهد گرفت، مسئله «نقد و انتقاد» است که فرهنگ آن تا حد بسیاری زیادی برگرفته از برنامه‌های تولیدی صدا و سیما است. نقد در صدا و سیما به صورت ضمنی و در میان سریال‌های اجتماعی که در آن دیالوگ و سخن نقش محوری را دارد، بیشترین نفوذ را در حوزه آموزش نقد دارد؛ چرا که ایرانیان فرهنگ غنی از نقد غیرمستقیم و ضمنی با قالب طنز، شعر و حتی افسانه و قصه را در اختیار دارند؛ اما جلسات مناظره یکی از آشکارترین گونه جلسات نقد است که توسط چهره‌های مهم سیاسی صورت گرفته و همگام با فضای احساسی در زمان انتخابات، قدرت الگوسازی سریعی را پیدا می‌کند.
به همین خاطر، ساختن الگوی نقد و نظر در مناظره می‌تواند به فرهنگ‌سازی نقد در فضای جامعه کمک فراوانی کند. متاسفانه تاکنون نه تنها خبری از استفاده از فرصت انتخابات برای آموزش عملی مفهوم نقد درست و استاندارد نیست بلکه معنای متبادر مناظره در ذهن برخی افراد آنچنان دچار فروکاهش و سطحی‌نگری شده است که برخی از نامزدها چنین تصوری دارند که در زمان مناظرات انتخاباتی برخوردار از یک مصونیت حقوقی و قضایی بوده و اجازه دارند هر آنچه می‌خواهند بگویند!
آقای اسحاق جهانگیری که در قامت کاندیدای پوششی در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۶ حضور یافته بود، در سلسله حمایت‌های خود از حسن روحانی به حملات شدیدی علیه آقای قالیباف روی آورد که در نتیجه آن، قالیباف توانست شکایتی مفصل و طولانی از موارد اتهامی و اثبات نشده آقای جهانگیری را به دادگاه ارائه دهد. اینک و پس از حدود شش سال، قوه قضائیه در پرونده شکایت قالیباف از تهمت‌های «اسحاق جهانگیری»، معاون اول دولت‌های یازدهم و دوازدهم را به اتهام افترا و نشر اکاذیب به ترتیب به ۴ و ۸ ماه حبس تعزیری محکوم کرد.[1]
اما در این میان موضع‌گیری عجیب و واکنش قابل تأمل آقای جهانگیری است که پس از مطرح شدن شکایت آقای قالیباف اظهار کرده بود:
«این رفتار از شوخی‌های دوران ما است که یک نامزد از نامزد دیگر به خاطر مسائل طرح شده در مناظره‌ها که مردم آن مباحث را شنیده و خود قضاوت کرده‌اند، شکایت می‌کند».[2]
این ادبیات آقای جهانگیری افزون بر اینکه بیانگر توقع ایشان برای حذف اخلاق و حقوق شهروندی در مورد افراد شرکت کننده در مناظره است، روشن می‌سازد که یک انحراف جدی در مفهوم نقد و مناظره ایجاد شده است که در نتیجه آن، باید از سرایت آن به جامعه مخاطب نگران بود!
پی‌نوشت:
[1]. اعتماد، https://www.etemadonline.com/tiny/news-641274.
[2]. مشرق‌نیوز، mshrgh.ir/1491467.