حیات، موهبتى الهی است که خداى متعال به بندگان خود ارزانى داشته است. بنابراین، هیچ‌کس حق ندارد بدون اذن الهى، این نعمت را از دیگرى سلب کند.
حق حیات قاتل | تیر آخر را که شلیک می‌کند، جعبه سیگار را از جیب پیراهنش بیرون می‌آورد. با آتشی که به راه انداخته، سیگارش را روشن می‌کند و با لبخندی از سر موفقیت، منتظر پلیس می‌ماند.
روز محاکمه فرا رسیده و دادستان، کیفرخواست را قرائت می‌کند: قتل عمد یک زوج و سه فرزند خردسالشان، آتش زدن خانه یک پیرزن تنها که منجر به فوت او شده و شلیک به پای شخصی که برای خاموش کردن آتش اقدام کرده است.
هنگامی که قاضی از متهم می‌خواهد، دفاعیات خود را ارائه کند، او بادی به غبغب می‌اندازد و می‌گوید: جناب قاضی من مدارکی دارم که باعث آزادی من می‌شود؛ اجازه دهید آن را تحویلتان دهم.
همهمه‌ای در دادگاه برمی‌خیزد، این مدرک چیست که چنین شخصی را از محکومیت نجات می‌دهد؟ قاضی برگه را باز می‌کند و کلمات اعلامیه جهانی حقوق بشر را می‌بیند: «هر انسانی حق حیات و آزادی دارد».
شاید گمان کنید که استدلال این شخص مسخره است و قاضی به‌راحتی او را به اعدام و قصاص محکوم می‌کند، اما باید بدانید بر اساس همین‌گونه استدلال‌ها، در حال حاضر 55 کشور جهان، مجازات اعدام را از قانونشان حذف کرده‌اند و بیش از 50 کشور نیز با اینکه این کار را انجام نداده‌اند، در سال‌های اخیر هیچ‌کس را به اعدام محکوم نکرده‌اند.[1]
به داستان بالا بازگردیم. به نظر می‌رسد قاضی در اینجا مجازات حبس (سلب آزادی) را مناسب خواهد دید. اما سؤالی که ممکن است در اینجا به وجود آید این است که اگر حقوقی همچون آزادی و حیات برای انسان، ذاتی هستند و انسان همواره دارای آن است، به چه مجوزی می‌توان شخص را بازداشت کرد؟ اگر شخصی می‌تواند با اعمالش حق آزادی را از خود سلب کند، چرا در مورد حق حیات چنین چیزی نباشد؟ آیت‌الله مصباح در نقد ماده سوم اعلامیه حقوق بشر می‌فرمایند: «اگر حق آزادی عموميّت ندارد و قابل تخصیص است، به چه دلیلی حق حیات و حق امنيّت شخصی مطلق و تخصیص ناپذیرند؟ چه تفاوتی میان حقوق مزبور وجود دارد؟»[2]
ایشان با توجه به مبانی فکری مستحکم، از حقوق بشری سخن می‌گویند که آفریده خداست و به‌سوی او بازمی‌گردد. از نگاه ایشان اگر بخواهیم درباره حق حیات، قانونی را وضع کنیم، باید بگوییم: «حیات موهبتى الهی است که خداى متعال به بندگان خود ارزانى داشته است. بنابراین، هیچ‌کس حق ندارد بدون اذن الهى، این نعمت را از دیگرى سلب کند».[3]
پی‌نوشت:
[1]. ویکی‌پدیا، مجازات اعدام برحسب کشور، B2n.ir/j84508.
[2]. آیت‌الله مصباح یزدی، نگاهی گذرا به حقوق بشر از دیدگاه اسلام، ص87.
[3]. همان، ص111.