هرچند با توجه به برخی احادیث، امیرالمؤمنین علیه‌السلام به خواندن نمازهای پنجگانه در پنج وقت توصیه کرده‌اند، اما این توصیه با توجه به جایگاه خلافت و حکمرانی ایشان و همراهی با شیوه و عادت مردم صادر شده و دیگر معصومان علیهم‌السلام نیز اقامه نمازهای پنجگانه در سه وقت را اجازه داده‌اند.
دشمنان اهل‌بیت ادعا می‌کنند با اینکه شیعیان خود را پیرو امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌دانند، اما سلوک و رفتار مذهبی آنها هیچ سنخیت و مشابهتی با رفتار و فرمایشات امیرالمؤمنین علیه‌السلام ندارد. برای نمونه یکی از تأکیدات امیرالمؤمنین علیه‌السلام در موضوع «اقامه نماز» آن است که نمازهای واجب روزانه که پنج نماز است، در وقت خود انجام شوند، در حالی‌که شیعیان 5 نماز را در سه نوبت می‌خوانند و این بر خلاف فرمایش امیرالمؤمنین علیه‌السلام است.
چند نکته در پاسخ به این ادعا بیان می‌شود:
الف- بی‌تردید افتخار شیعیان آن است که خود را پیرو امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌دانند، اما بر اساس حدیث ثقلین، تعالیم اسلام برآیندی از آیات قرآن کریم و احادیث معصومان علیهم‌السلام است. بنابراین ضرورت دارد که عالمان شیعه برای هر مسئله و حکم شرعی، پرونده‌ای علمی گشوده و تمام دلایل مرتبط با آن موضوع را جمع‌آوری کرده و سپس با توجه به قواعد، بهترین استنباط و برداشت را به‌عنوان دستور اسلام به مکلفان ارائه دهند.
پس نمی‌توان رفتار و سلوک دینی شیعیان در مورد برپایی نماز در سه وقت را صرفاً بر اساس فرمایشات امیرالمؤمنین علیه‌السلام قضاوت کرد؛ بلکه بی‌تردید احادیث معتبر از دیگر معصومان علیهم‌السلام نیز وجود دارد که به آنها اجازه می‌دهد نمازهای پنجگانه را در سه وقت اقامه کنند.
عالمان شیعه بر اساس احادیث متعدد و معتبر از معصومان علیهم‌السلام فتوا داده‌اند که هر یک از نمازهای پنجگانه، دارای وقت فضیلت بوده و خواندن هر نماز در وقت فضیلتش، ثواب بیشتری دارد،[1] اما با توجه به احادیث متعدد که در منابع حدیثی شیعه و اهل‌تسنن گزارش شده، پیامبر معظم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله بدون آنکه هیچ عذر و بهانه‌ای مثل باران یا جنگ وجود داشته باشد، نمازهای ظهر و عصر و همچنین مغرب و عشا را در یک وقت اقامه کردند.[2]
بنابراین خواندن نمازهای پنجگانه در سه وقت توسط شیعیان، خارج از محدوده تعالیم اسلامی نیست، هرچند احادیث بسیاری بر برتری اقامه نماز در وقت فضیلت گزارش شده باشد.
ب- در کتب حدیثی شیعه، دو حدیث از امیرالمؤمنین علیه‌السلام گزارش شده که در آنها به اقامه نمازهای پنجگانه در پنج وقت اشاره شده است؛ ایشان در یک نامه خطاب به تمام فرمانداران به این نکته اشاره کرده[3] و در نامه‌ای دیگر خطاب به محمدبن‌ابی‌بکر آن را بیان فرمودند.[4]
به دو دلیل نمی‌توان رفتار شیعیان را بر خلاف این دو حدیث به‌شمار آورد:
1. این دو حدیث نیز در گروه احادیثی قرار می‌گیرند که اقامه نمازهای پنجگانه در پنج وقت را بهتر و با فضیلت بیشتر معرفی می‌کنند، اما همچنان احادیث دیگر بیان می‌کنند که خواندن پنج نماز واجب در سه وقت هیچ اشکالی ندارد.
2. امیرالمؤمنین علیه‌السلام این دو نامه را در زمان حکمرانی و خلافت ظاهری نگاشته‌اند؛ یعنی ایشان حکومت را زمانی به دست گرفتند که مسلمانان سال‌ها به شیوه حکمرانی بانیان سقیفه عادت کرده‌اند. بدعت‌های زیادی مانند نماز تراویح در جامعه مسلمانان رواج پیدا کرده و مبارزه سرسختانه و یک‌باره با آنها می‌تواند از محبوبیت حکومت علوی بکاهد، هرچند اولویت امیرالمؤمنین علیه‌السلام، اجرای عدالت و مبارزه با فساد است.
پس کاملاً طبیعی و منطقی است که وقتی ایشان در مقام خلیفه سرزمین اسلامی به فرمانداران نواحی مختلف نامه‌نگاری می‌کنند، با شیوه‌های مرسوم میان مردم همراهی کنند، با توجه به اینکه اقامه نماز در پنج وقت نیز نه تنها یک رفتار اشتباه نیست؛ بلکه فضیلت بالایی دارد. ازاین‌رو، توصیه امیرالمؤمنین علیه‌السلام به فرمانداران در مورد نماز آن است که به همان شیوه مردم که پنج نماز را در پنج وقت اقامه می‌کنند، عمل کنید.[5]
پی‌نوشت:
[1]. سبحانی، جعفر، الانصاف في مسائل دام فيها الخلاف، ج1، ص285، مؤسسه امام صادق علیه‌السلام.
[2]. النسائی، احمد، السنن الکبری، ج1، ص491، دار الکتب العلمیة ؛ ابن‌حجاج، مسلم، صحیح مسلم، ج1، ص489، دار الحدیث قاهره ؛ حر عاملی، حسن، وسائل الشيعة، ج4، ص220، آل البیت علیهم السلام.
[3]. نهج‌البلاغة، نامه 52.
[4]. طوسی، محمد، الامالی، ص25، دار الثقافة.
[5]. بیضون، لبیب، تصنیف نهج‌البلاغة، ص294، دفتر تبلیغات اسلامی.