بر اساس روایات، نور وجود امیرالمؤمنین علیه‌السلام، قبل‌از خلقت سایر موجودات و با وجود رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله خلق شده است.
سیزدهم رجب سالروز روشن شدن دنیا به نورِ جمالِ مردی است که با طلوعش در این کره خاکی، خداوند به بندگانش منت نهاد. کسی که نور وجودش هزاران سال پیش در عرصه هستی تجلی یافته و پیش‌از قدم نهادنِ بر دنیا، در سایه عرش الهی، پروردگارش را تسبیح و تمجید می‌نمود. موجودی که ملائکه مفتخرند به اینکه شعاع نورش، آنها را از کَتمِ عدم، به عرصه وجود آورده و تسبیحش، ایشان را به تسبیح پروردگارشان واداشته است.
در زیارت جامعه کبیره در خطاب به او و فرزندانش می‌گوییم: «خَلَقَكُمُ اللّهُ أنْوارا فَجَعَلَكُمْ بِعَرْشِهِ مُحْدِقينَ حَتّى مَنَّ عَلَيْنا بِكُمْ»؛[1] «خداوند، شما را [به صورت] نورهايى آفريد و گِرداگِرد عرش خود، قرارتان داد تا اینکه بر ما منت نهاده و [با آوردن شما به زمین] به‌واسطه شما، [بر ما نعمت بزرگى عطا فرمود]».
همچنین رسول خدا فرمودند: «ثُمَّ فَتَقَ نُورَ أَخِي عَلِيٍّ فَخَلَقَ مِنْهُ الْمَلَائِكَةَ فَالْمَلَائِكَةُ مِنْ نُورِ عَلِيٍّ وَ نُورُ عَلِيٍّ مِنْ نُورِ اللَّهِ وَ عَلِيٌّ أَفْضَلُ مِنَ الْمَلَائِكَةِ»؛[2] «خداوند نور برادرم علی علیه‌السلام را شکافت و ملائکه را از آن خلق کرد؛ پس ملائکه از نور علی هستند و نور علی هم از نور خداست و علی از ملائکه برتر است».
و نیز خودش در خطبه‌ای زیبا فرمود: «ِإِنَّا آلُ مُحَمَّدٍ كُنَّا أَنْوَاراً حَوْلَ الْعَرْشِ فَأَمَرَنَا اللَّهُ بِالتَّسْبِيحِ فَسَبَّحْنَا فَسَبَّحَتِ الْمَلَائِكَةُ بِتَسْبِيحِنَا»؛[3] «ما، آلِ پیامبر، نورهایی در اطراف عرش [الهی] بودیم؛ پس خداوند به ما دستور دارد تا تسبیح بگوییم. ما نیز او را تسبیح گفتیم، پس ملائکه نیز به واسطه تسبیح ما تسبیح گفتند».
او نه تنها واسطه خلقت ملائکه که معلم ایشان نیز می‌باشد. این جبرئیل است که امیرالمؤمنین علیه‌السلام را معلم خویش خوانده و به ایشان ادای احترام نموده است. نقل شده که روزى جبرئيل در خدمت پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم مشغول صحبت بودند كه حضرت على عليه‌السلام وارد شدند. جبرئيل چون آن حضرت را ديد، برخاست و شرايط تعظيم را به جاى آورد. پيامبر صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم فرمود: ای جبرئيل! چرا به اين جوان تعظيم مى‌كنى؟ عرض كرد: چگونه تعظيم نكنم كه او بر من، حق تعليم دارد. فرمود: چه تعليمى؟ عرض كرد: در وقتى كه حق تعالى مرا خلق كرد، از من پرسيد: تو كيستى و من كيستم؟ من در جواب متحير ماندم و مدتى در مقام جواب ساكت بودم كه اين جوان در عالم نور در مقابلم ظاهر شده و اين طور به من تعليم داد كه بگو: تو پروردگار جليل و جميلى و من بنده ذليل و جبرئيلم؛ از اين جهت، او را كه ديدم، تعظيمش كردم.[4]
او کسی است که جز خدا و رسولش کسی کُنه حقیقتش را نشناخت و کسی هم در مرتبه معرفت او، به شناخت خدا و رسولش نائل نگشت. رسول خدا فرمودند: «يَا عَلِيُّ مَا عَرَفَ اللَّهَ إِلَّا أَنَا وَ أَنْتَ، وَ مَا عَرَفَنِي إِلَّا اللَّهُ وَ أَنْتَ، وَ مَا عَرَفَكَ إِلَّا اللَّهُ وَ أَنَا»؛[5] «ای علی! خدا را جز من و تو، کسی نشناخت و من را جز خدا و تو کسی نشناخت و تو را جز خدا و من کسی نشناخت».
همین معرفتش به خدا بود که فرزند برومندش، روح خدا و خمینی کبیر را واداشت تا در توصیف مولایش بگوید: «تو خیال می‌کنی که امتیاز نماز حضرت امیرالمؤمنین علیه‌السلام، با ما این است که «مدّ» «و لا الضّالین» را طولانی‌تر می‌کند؟ یا قرائتش صحیح‌تر است؟ یا طول سجود و رکوع و اذکارش بیشتر است؟ یا امتیاز آن بزرگوار به این است که شبی چند صد رکعت نماز می‌خواند؟ ... او هم برای حورالعین و گلابی و انار این قدر ناله و سوز و گداز داشت؟ به خودشان قسم - و إنَّهُ لَقَسمٌ عظیم- که اگر بشر پشت به پشت یکدیگر دهند و بخواهند یک لا إلهَ إلاَّ اللَّه امیرالمؤمنین را بگویند، نمی‌توانند... . به مقام علی بن ابی‌طالب قسم که اگر ملائکه مقرّبین و انبیاء مرسلین - غیر از رسول خاتم که مولای علی و غیر اوست - بخواهند یک تکبیر او را بگویند، نتوانند. حالِ قلب آنها را جز خود آنها نمیداند».[6]
پی‌نوشت:
[1]. مفاتیح‌الجنان، زیارت جامعه کبیره.
[2]. بحارالانوار، دار احیاء التراث، ج15، ص10.
[3]. بحارالانوار، دار احیاء التراث، ج24، ص88.
[4]. مستدرک سفینه‌البحار، ج2، ص24.
[5]. مختصرالبصائر، موسسه النشر الاسلامی، ص336،
[6]. چهل حدیث، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، ص76.