اهمیت و نقش بازی در شکل‌گیری شخصیت و تربیت صحیح کودک

بازی یک نیاز طبیعی برای کودک به شمار می‌رود و بدون آن کودک رشد سالمی را نخواهد داشت. کودکی که به بازی علاقه‌ای نداشته باشد تقریباً بیمار محسوب می‌گردد چرا که همه انسان‌ها اعم از بزرگ و کوچک، حتی بزرگان دین ما نیز در دوران کودکی تمایل به بازی داشتند و کم و بیش به بازی می‌پرداختند و این مطلب حاکی از آن است که بازی، از نیازهای طبیعی انسان به شمار می‌رود البته که این امر ممکن است بر همگان روشن و واضح باشد اما مهم آن است که والدین و سرپرستان کودک با وجود علم و آگاهی به این نیاز کودکان، شاید توجه کافی به رفع نیاز به آثار تربیتی فراوانی که در توجه به آن وجود دارد نشان ندهند و از آثار زیان باری که در بی‌توجهی به این نیاز کودک و رفع نکردن آن وجود دارد غافل گردند.
یک سوال مطرح می‌گردد و آن هم این است که مگر بازی کودک چه اهمیتی دارد که آنقدر به آن سفارش شده تا جایی که در تربیت پذیری صحیح کودک نقش اساسی ایفا می‌کند؟
می‌توان پاسخ این سوال را اینگونه داد که انسان در کودکی باید با بازی روحیه ستیزه جویی و جنگجویی و ترس‌ها و تردیدهای خود را ارضا کند، تا در بزرگسالی صبور به بار آید. همچنین کودکان همواره در زندگی بر اثر ناکامی‌ها و عقده‌های درونی مبتلا می‌گردند که تخلیه این عقده‌ها در بازی میسر است و نه حرکات دیگر، زیرا بر اثر موفقیت‌هایی که در بازی به دست می‌آورند ناکامی‌های زندگی را فراموش می‌کنند و یا به شیوه‌های گوناگون نظیر داد و فریاد زدن یا به گونه‌ای منطقی در بازی با هم بازی‌ها یا اسباب بازی‌های خود، خود را خالی می‌کنند و به همین امر موجب تعادل و آرامش درونی آنها می‌گردد. در مورد بازی در روانشناسی نظریه‌های متفاوتی ارائه شده است ه یکی از آنان دفع انرژی زائد بدن و کودک در حین بازی می‌باشد. این نظریه معتقد است که بدن مقداری انرژی دارد که آن را به صورت فعالیت‌های هدفدار مانند کار و فعالیت‌های بدون هدف مانند بازی مصرف می‌کند. یعنی در واقع در بزرگسالان این انرژی در کار مصرف می‌گردد و در کودکان که کار و فعالیت بدنی خاصی غیر از بازی ندارند، این انرژی زائد بدن باید از طریق بازی مصرف گردد. البته این نظریه توجیه کننده کل کارکرد بازی نیست و نظریه‌های دیگر نیز در زمینه بازی وجود دارد که می‌توان آنها را نیز تکمیل کننده کارکردهای بازی دانست.
بنابراین اگر به بازی کودکان اهمیت داده شود علاوه بر اینکه به نیاز طبیعی کودکان پاسخ منطقی داده می‌شود، بسیاری از مشکلات روانی عاطفی کودک نیز حل خواهد شد و اگر به این نیاز توجه نگردد، علاوه بر تداوم این مشکلات، خود جلوگیری از بازی کودک نیز به عقده و مشکل روانی دیگری تبدیل خواهد شد که او را در بزرگسالی بسیار دچار مشکلات عدیده‌ای خواهد کرد. از این رو می‌باشد که امروزه روانشناسان و درمانگران شیوه‌های بازی درمانی متعددی را برای معالجه بیماری‌های روانی عاطفی کودکان ابداع کرده‌اند و از طریق بازی به مشکلات آنان پی می‌برند، و از همین طریق نیز معالجه آنان می‌پردازند پس بازی یقیناً در تربیت صحیح کودک و حتی درمان مشکلات روانی و روحی آنان موثر خواهد بود پس بازی را هرگز دست کم نگیریم.
مطلب دیگر اینکه بازی وسیله‌ای برای رشد همه جوانب شخصیتی و روحی و روانی کودک خواهد بود و همه جوانب را هماهنگ می‌کند، چرا که بازی انواع و اقسام مختلفی دارد و کودکان نه ملزم به انتخاب برخی از آنها هستند و نه خود را چنین ملزم می‌کنند، بلکه در هر ساعتی به یکی از انواع بازی‌ها و در دوران و سنین مختلف کودکی به نوعی از بازی‌ها علاقه دارند و به آنها روی می‌آورند و هر یک از این بازی‌ها، یک یا چند جنبه متفاوت از وجود و شخصیت آنها را رشد می‌دهد لذا در جهت صحیحی شخصیت آنان رشد و نمو پیدا می‌کند.
و هرگز نباید والدین از این نکته مهم غافل گردند که در سنین اولیه کودکی، بازی در تقویت حواس پنجگانه، کنترل اعضا و هماهنگی آنها نقش اساسی را ایفا می‌کند. در همین سنین، کودک در بازی عواطف و احساسات خود را به عروسک یا افرادی که در بازی با او شرکت می‌کنند نشان می‌دهد، ترس‌ها و تردیدهای خود را بیرون می‌ریزد، و محبت کردن را تجربه می‌کند و یاد می‌گیرد که همواره نباید مورد محبت واقع گردد، و می‌آموزد که چگونه باید به دیگران محبت کند و تا چه اندازه باید این محبت کردن را ادامه دهد و کجا باید این معبد کردن را قطع کند. بلکه گاهی نیز ممکن است با خشم مواجه گردد و طریقه کنترل خشم را بیاموزد. کودک در بازی گاهی می‌خندد و گاهی گریه می‌کند و از این طریق به تعادل عاطفی می‌رسد و یاد می‌گیرد که چگونه باید عواطف و احساسات خود را کنترل کند و آنها را با هم هماهنگ گرداند. همچنین به کمک بازی رشد هوش و ذهن او نیز تسهیل و تصریح می‌گردد و افزایش می‌یابد و در یک کلام تمام جوانب روحی شخصیتی و عاطفی کودک در بازی شکل می‌گیرد تربیت صحیح در حین بازی میسر است.