جهت مشروعیت کسب مال

بسم الله الرحمن الرحیم

جهت مشروعیت کسب مال

در میان ظواهر دنیوی، مال، نقش ویژه ای در فریب و مادی گرایی انسان و بستری برای اختلاف و درگیری میان جوامع بشری در طول تاریخ بوده است. سرعت دستیابی به منافع و گرایشات شخصی، بواسطه ی ثروت امکان پذیر خواهد بود و ثروت در قالب مال بدون محدودیت اخلاق،بستری کامل برای ارضاء تمایلات مادیگرایانه و فعالیت بر علیه ارزشها و حقوق انسانی خواهد بود.چنانچه حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام می فرماید:((المالُ مادَّةُ الشَّهَواتِ.)).(۱)مال مایه شهوت هاست

از منظر دین مبین اسلام، ثروت و مال در حیات حقیقی انسان اصالت نداشته و به عنوان هدف مطرح نمی شود، بلکه بستری برای رفع احتیاجات ضروری مادی می باشد، چنانچه خدای متعال می فرماید:«الْمَالُ وَ الْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا و البَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیْرٌ عِنْدَ رَبِّکَ ثَوابا وَ خَیْرٌ أَمَلاً».(۲)«دارایی و فرزندان زیور زندگی دنیایند و نیکی‌های ماندگار، نزد پروردگارت بهتر و مایه امیدواری بیشتری است».

برخی از افراد بر اثر گرایشات مادی و تفکرات ضد دینی، ثروت و مال اندوزی را به عنوان هدف اولیه در زندگی مادی خویش قرار می دهند و این رویکرد، موجب انحرافات گسترده در زندگی آنان می شود، خدای متعال در قرآن کریم می فرماید:((وَ اسْتَفْزِزْ مَنِ اسْتَطَعْتَ مِنْهُمْ بِصَوْتِکَ وَ أَجْلِبْ عَلَیْهِمْ بِخَیْلِکَ وَ رَجِلِکَ وَ شَارِکْهُمْ فِی الأَمْوَالِ وَ الْأَوْلاَدِ وَ عِدْهُمْ وَ مَا یَعِدُهُمُ الشَّیْطَانُ إِلاَّ غُرُورا)).(۳).و از ایشان هر که را توانستی با آوای خود برانگیزان و با سواران و پیادگانت بر ایشان بتاز و با آنان در اموال و اولاد شرکت کن و به ایشان وعده بده و شیطان جز فریب به آنها وعده نمی دهد».

نهی اسلام از ثروت اندوزی و دلبستگی به مال به معنای انصراف و ترک دنیا نمی باشد، بلکه به انسان توصیه می کند تا برای حفظ آبرو، از مسیر صحیح مال بدست آورد تا ضمن رفع احتیاجات خانواده، آبرویش را در جامعه حفظ کند، امام صادق علیه السلام می فرماید:((لا خَیرَ فیمَن لا یُحِبُّ جَمعَ المالِ مِن الحَلالِ ؛ فیَکُفَّ بهِ وَجهَهُ و یَقضیَ بهِ دَینَهُ.)).(۴)خیری نیست در کسی که دوست نداشته باشد از راه حلال مال به دست آورد، تا به وسیله آن آبرویش را حفظ کند و بدهکاریش را بپردازد. و در روایتی دیگر امام صادق علیه السلام می فرماید:((لا خَیرَ فیمَن لا یُحِبُّ جَمعَ المالِ مِن حَلالٍ، یَکُفُّ بهِ وَجهَهُ و یَقضی بهِ دَینَهُ و یَصِلُ بهِ رَحِمَهُ.)).(۵)در کسی که دوست نداشته باشد از راه حلال مال به دست آورد، تا به وسیله آن آبرویش را نگه دارد و بدهکاریش را بپردازد و صله رحم به جا آورد خیری نیست

علاوه بر حفظ آبرو، بهره برداری و استفاده صحیح از مال در جامعه بر مشروعیت کسب مال و حفظ آن می افزاید،چنانچه امام زین العابدین علیه السلام می فرماید:((اِستِثمارُ المالِ تَمامُ المُرُوَّةِ.)).(۶).بهره برداری از مال (به کار انداختن سرمایه) کمال مردانگی است.

منابع

۱.سید رضی، نهج البلاغه، حکمت ۵۸.

۲.سوره کهف: ۴۶.

۳.سوره اسراء: ٦٤.

۴.صدوق، محمد بن علی، ثواب الاعمال، ص۲۱۵/ ۱.

۵.کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۵، ص۷۲/ ۵.

۶.همان،ج۱،ص۲۰/ ۱۲.