در بررسی اجمالی پیامدهای عاشورا به این نکته پی خواهیم برد که برخی از آثار و دستاوردهای قیام عاشورا در همان دوران به عرصه ظهور نشست و برخی دیگر به مرور زمان و پیامدهایی داشته که تا جهان باقی است آن ها هم وجود دارد. از جمله ثمرات و پیامدهای عاشورا می توان به نکات زیر اشاره کرد:
1. احیای اسلام و آیین حقّ
با توجه به مطالب گذشته به خوبی این مطلب روشن شد که پس از رحلت رسول اکرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در ارزش های دین اسلام شکاف هایی بوجود آمد که اوج این انحرافات و بدعت ها در زمان حکومت معاویه به وقوع پیوست چون که او با ظاهر سازی و عوام فریبی توانست برای اعمال خود وجهه شرعی درست کند و همه انحرافات را پوشیده نگه دارد و آن ها را در نظر عوام مردم توجیه کند.
شهادت امام حسین ـ علیه السلام ـ و یاران پاکبازش، به احیای کتاب محمدّی ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و خون پاک ابا عبدالله الحسین ـ علیه السلام ـ درخت اسلام را آبیاری نمود و به رشد و بالندگی امّت اسلامی و بیداری مسلمانان انجامید.
«امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: پس از شهادت امام حسین ـ علیه السلام ـ هنگامی که ابراهیم بن طلحه (در مدینه) با امام علی بن حسین ـ علیه السلام ـ رو برو شد (از روی طعنه) گفت: ای علی بن حسین در این نبرد چه کسی پیروز شد؟».
امام چهارم ـ علیه السلام ـ فرمود: «اگر می خواهی بدانی پیروزی و غلبه با چه کسی بود به هنگام فرا رسیدن وقت نماز، اذان و اقامه بگو».[1] امام ـ علیه السلام ـ با این پاسخ به او فهماند که هدف یزید محو اسلام و نام رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ بود ولی هم چنان طنین لا اله الاّ الله و محمد رسول الله بر مأذنه ها می پیچید و مسلمانان در همه جا حتّی در شام و پایتخت سلطنت یزید، به یگانگی خدا و رسالت محمّد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ گواهی می دهند. «چون یزید بارها به عدم وجود خدا و رسالت پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ اشاره کرده و آن ها را نفی کرده بود.»[2]
موسیو ماربین آلمانی می گوید: «حسین با قربانی کردن عزیز ترین افراد خود با اثبات مظلومیت و حقانیت خود به دنیا درس فداکاری و جانبازی آموخت و نام اسلام و اسلامیان را در تاریخ ثبت و در عالم بلند آوازه ساخت و اگر چنین حادثه ای پیش نیامده بود قطعاً اسلام به حالت کنونی باقی نمی ماند و ممکن بود یکباره اسلام و اسلامیان محو و نابود گردند».[3]
به صراحت می توان گفت قیام امام حسین ـ علیه السلام ـ نه تنها آیین پیامبر بزرگ اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ را نجات داد بلکه از محو اهداف رسالت سایر انبیاء نیز جلوگیری کرد چرا که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ کامل کننده رسالت پیامبران گذشته و خاتم رسولان و دین او خاتم ادیان بود. و در این هنگام است که معنای حدیث نبوی حسین منّی و أنا من حسین فهمیده می شود.
2. الگو سازی برای آزادگان
هر چند به ظاهر در عاشورای سال 61 هجری پیروزی از آن یزیدیان بود و نبرد نابرابر کربلا به نفع جبهه باطل به پایان رسید؛ ولی در نگاه عمیق، پیروزی حقیقی متعلّق به امام حسین ـ علیه السلام ـ و یاران او بود. چرا که آن حضرت در آن حادثه و قیام راه و رسمی ماندگار به یادگار گذاشت و با خون سرخش مکتبی را برای مسلمانان بلکه همه آزادگان جهان بنا نهاد که تا همیشه تاریخ باقی است و سرمشق حق طلبان عالم است.
قیام امام ـ علیه السلام ـ به جهانیان آموخت که باید در برابر ظلم و ظالم ساکت نمانند و تا آخرین قطره خون با آن ها مبارزه کنند که در این جا ما برای روشن تر شدن مطلب نمونه هایی از قیام های مردمی را که با الهام گرفتن از قیام عاشورا به وقوع پیوسته اند را می آوریم:
1. قیام مردم هند در مقابل استعمارگران انگلیس: مهاتما گاندی رهبر استقلال کشور بزرگ هندوستان در گفتار تاریخی خود چنین می گوید: من برای مردم هند چیز تازه ای نیاورده ام، فقط نتیجه ای را که از مطالعات و تحقیقاتم در باره تاریخ زندگی قهرمانان کربلا به دست آورده ام ارمغان ملّت هند کردم اگر بخواهیم هند را نجات دهیم واجب است همان راهی را بپیماییم که حسین بن علی پیمود».[4]
2. پیروزی مردم ایران در بر چیدن بساط ظلم و بیداد گر نظام استبدادی 2500 ساله و حماسه غرور آفرین هشت سال دفاع مقدّس.
3. مجاهدت های جوانان جان بر کف و رشید حزب الله لبنان در مقابل رژیم سفّاک و تا به دندان مسلح صهیونیستی، و ده ها نمونه دیگر که در تاریخ کشورها موجود می باشد که همه آن ها به خاطر تأسی و الگو پذیری از نهضت امام حسین ـ علیه السلام ـ به وقوع پیوسته اند.
3. قیام های خونین پس از حادثه عاشورا
انتشار اخبار کربلا تأثیر عجیبی در میان مسلمانان گذاشت. از یک سو اوج مظلومیت امام حسین ـ علیه السلام ـ و یارانش و نهایت قساوتی در شهادت آنان و اسارت خاندان پاکش آشکار گردید سبب نفرت مسلمانان از دستگاه خلافت اموی شد. که در پی آن قیام های خونین برپا شد که نتیجه شان به سرکوبی حکومت ظالمانه بنی امیه گشت از جمله آن قیام ها می توان به قیام توابین ـ قیام مختار ـ و قیام های مردم مدینه اشاره کرد.
امام حسین ـ علیه السلام ـ با قیام خود توانست نقاب توجیه آمیزی که معاویه به حکومت بنی امیّه درست کرده بود را بردارد و مردم را به خیانت هایی که این خاندان بر اسلام کرده اند را آشکار سازد که پس از آن وظیفه مردم است که از این فرصت استفاده کرده و حقّ را از ناحقّ تشخیص دهند و اگر مردم در تشخیص آن اشتباه کنند دیگر جای سؤال و اشکالی بر اصل وجودی قیام وارد نمی شود.
شایان ذکر است که باید دانسته شود تا درجهان حقّی است مسلماً ناحقّی در مقابل آن وجود دارد و با آن مبارزه می کند و این وظیفه مردم است که با تأسّی و پیروی از اهل بیت عصمت و طهارت آن ها را از هم تشخیص داده و پیرو حقّ گردند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ عاشورا، سعید داودی و مهدی رستمی نژاد، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب ـ علیهم السلام ـ
2ـ حماسه حسینی، شهید مرتضی مطهری، انتشارات صدرا.
3ـ مقالات تاریخی، رسول جعفریان، انتشارات الهادی.
4ـ قیام امام حسین ـ علیه السلام ـ سید جعفر شهیدی، انتشارات فرهنگ اسلامی
5ـ پرسش ها و پاسخ های دانشجویان، گروه مولفان، انتشارات نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه ها.
پي نوشت ها:ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
[1] . بحار الانوار، ج 45، ص 177.
[2] . سعید داودی، مهدی رستم نژاد، کتاب عاشورا، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب ـ علیهم السلام ـ.، ص 107.
[3] . هاشمی نژاد، عبد الکریم، درسی که حسین به انسان ها آموخت، آستان قدس رضوی، ص 284.
[4] . ویژه نامه جام جم درباره عاشورا، اسفند ماه، سال 1383.
منبع: اندیشه قم