چکیده: امام حسین نمونهٔ بارز فردی است که توکل بر خدا نموده و خداوند سختی‌ها را بر او آسان نموده و پیروزی‌ای بی‌مانند نصیب او کرده‌است. در این نوشتار با کمک تمثیلی زیبا به گوشه‌ای از توکل امام پرداخته‌ایم.
رهروان ولایت ـ امام حسین علیه‌السلام نمونهٔ بارز فردی است که توکل بر خدا نموده و خداوند سختی‌ها را بر او آسان نموده و پیروزی‌ای بی‌مانند نصیب او کرده‌است. امام حسین درس توکل را از پدر بزرگوارشان علیهماالسلام فرا گرفته بودند. امام علی دربارهٔ توکل فرموده‌اند: «مَنْ تَوکَّلَ عَلَی اللّه ذَلَّتْ لَهُ الصِّعابُ وَ تَسَهَّلَتْ عَلَیْهِ الأَسْبابِ[۱]: هر کس به خدا توکل کند، دشواری‌ها برای او آسان می‌شود و اسباب برایش فراهم می‌گردد.» حضرت اباعبدالله نیز با توکل بر خدا تمام لحظات عمر شریفشان را گذراند و در روز عاشورا اوج توکل ایشان برای جهانیان ظاهر شد و نمایشی از یک فرد همیشه قهرمان را به تصویر کشید. امام در آخرین ساعات عمر مبارکشان در مقابل سیل دشمن ایستادند و در خطبهٔ خود دشمن را به نتیجهٔ عملشان که نهایت خواری است؛ آگاه کردند و خبر از پیروزی خود دادند و چنین بیان نمودند: « ثُمَّ أَيْمُ اللَهِ! لَا تَلْبَثُونَ بَعْدَهَا إلَّا كَرَيْثما يُرْكَبُ الْفَرَسُ، حَتَّي تَدُورَ بِكُمْ دَوْرَ الرَّحَي! وَتَقْلَقَ بِكُمْ قَلَقَ الْمِحْوَرِ! عَهْدٌ عَهِدَهُ إلَيَّ أَبِي عَنْ جَدِّي؛ فَأَجْمِعُوٓا أَمْرَكُمْ وَشُرَكَآءَكُمْ ثُمَّ لَا يَكُنْ أَمْرُكُمْ عَلَيْكُمْ غُمَّه ثُمَّ اقْضُوا إِلَيَّ وَلَا تُنظِرُونِ! إِنِّي تَوَكَّلْتُ عَلَي اللَهِ رَبِّي وَرَبِّكُم مَّا مِن دَآبَّه إِلَّا هُوَ ءَاخِذٌ بِنَاصِيَتِهَآ إنَّ رَبِّي عَلَي' صِرَ'طٍ مُّسْتَقِيمٍ[۲]: سوگند به خدا پس‌ازآن (کشتن ما) باقی نخواهید ماند، جز به مقدار زمانی که یک اسب‌سوار به دور آسیاب می‌گردد، و در محور آن می‌چرخد، این عهدی است که پدرم از جدّم رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ به من رسانده است. بنابراین، اندیشه و تصمیمتان را با همیارانتان، روی هم بریزید؛ تا اقدام شما پس‌ازآن، موجب اندوه و ندامت شما نگردد، درباره من بی‌درنگ قضاوت کنید، و همه شما تصمیم خود را دربارۀ من به‌سرعت اجرا نمایید، من بر خدا پروردگارم و پروردگار شما توکّل کرده‌ام، هیچ جنبنده‌ای نیست مگر اینکه خدا بر آن تسلّط دارد، چراکه پروردگار من بر راه راست است.»
به‌راستی تنها کسی می‌تواند این‌چنین دشمن را به ذلت بکشاند و از دشمن نهراسد، که توان الهی را در خود ببیند و این مهم فقط با توکل بر خدا امکان‌پذیر است.
حجةالاسلام رنجبر دربارهٔ نقش توکل در فرهنگ حسینی تمثیل زیبایی را در کتاب خود نگاشته‌اند؛ او می‌نویسد:
"آن هایی که بدن‌های نیرومند، قوی و عضلانی دارند؛ می گویند: هر چه بیشتر نیرو داری در مشت خود بریز و به ما بزن! وقتی هم که می‌زنی آن‌ها نیستند که احساس درد می‌کنند بلکه این شمایید که درد می‌کشید، چرا! چون پشت پوست آن‌ها ها عضله خوابیده، برخلاف بعضی‌ها که اینطور نیستند و همین که به آن‌ها یک تلنگر می‌زنی مدت‌ها جای آن کبود و سیاه می‌شود. انسان هم همینطور است، وقتی پشت او به خدا گرم باشد، هرچه بخواهی به او آسیب بزنی، خودت آسیب می‌بینی و او آخ هم نخواهد گفت، بلکه قویتر هم خواهد شد. این بود که روز عاشورا سید الشهدا علیه السلام فرمود: «فَیا سُیُوفُ خُذِیْنِی: ای شمشیرها! مرا دریابید.»
و این خود یک فرمول است که: اگر خدا پشت‌وپناه و پناه انسان باشد هیچ شمشیری و هیچ آدم شمشیر صفتی که کارش ضربه زدن و نیش زدن است نمی‌تواند به شما آسیب برساند."[۳]
------
پی‌نوشت
[۱] - تصنیف غررالحکم و دررالکلم ص ۱۹۷، ح ۳۸۸۸
[۲] - غم‌نامه نامه کربلا، ترجمه اللهوف علی القتلی الطفوف، ص ۱۲۵
[۳] - سلوک باران-حجة الاسلام محمدرضا رنجبر، تمثیل توکل امام حسین علیه‌السلام.