یکی از معانی آیه شریفه «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ كَافَّةً لِلنَّاسِ» مربوط به جهان‌شمول بودن رسالت و دعوت پیامبر معظم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله است و بر اساس قواعد دستور زبان عربی، هیچ اشکالی بر این معنا وارد نیست.
معنای وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ كَافَّةً لِلنَّاسِ | ملحدان و اسلام‌ستیزان بدون ارائه دلیل موجه و قانع‌کننده از پذیرش حقانیت این دین الهی سرباز می‌زنند و با طرح شبهات سست و بی‌مایه، سعی می‌کنند چهره‌ای نادرست از تعالیم اسلام در نگاه مخاطب ناآگاه ایجاد کنند.
دشمنان اسلام ادعا می‌کنند در آیات قرآن کریم، خطا و اشتباه دستور زبانی وجود دارد؛ شکل صحیح در آیه «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ كَافَّةً لِلنَّاسِ»،[1] باید به صورت «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ لِلنَّاسِ كَافَّةً» باشد. اگر این اشکال صحیح باشد، نشان می‌دهد که قرآن کریم معجزه نیست و از سوی خداوند بر قلب پیامبر نازل نشده است.
چند نکته در پاسخ به این ادعا بیان می‌شود:
الف- قرآن به‌عنوان اصلی‌ترین معجزه پیامبر معظم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله توانست دهان یاوه‌گویان مکه و مشرکان عرب‌زبان را ببندد؛ قرآن در منطقه‌ای ظهور کرد که تعداد افراد با سواد بسیار محدود بود و معیار سنجش سواد و آگاهی هر کس، بر اساس تسلط او بر سرودن شعرهای ناب و بی‌نظیر بر اساس دستور زبان عربی مشخص می‌شد.
با این حال به شهادت تاریخ، مشرکان مکه و افراد با سواد در آن، نتوانستند هیچ نقدی از نظر دستور زبان بر آیات قرآن کریم وارد آورند و آنچه تا امروز واضح و مشخص است، هیچ‌کس نتوانسته پاسخی مناسب به هماورد‌طلبی قرآن ارائه دهد و سوره‌ای مثل سوره‌های آن بیان کند.
پس شایسته است که ملحدان و اسلام‌ستیزان عرب‌زبان در دوران معاصر در این زمینه از بزرگان ادبیات عرب عبرت و درس گرفته و بیش از این آبروی خویش را بر باد ندهند.
ب- پیرامون معنا و شکل دستوری آیه مزبور، دیدگاه‌های متفاوتی وجود دارد؛ به تعبیر دیگر، خطاب آیه «وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ كَافَّةً لِلنَّاسِ»، به خاتم‌الانبیا صلی‌الله‌علیه‌وآله است، اما این آیه با توجه به معنای واژه «کافّة»، می‌تواند به هر یک از سه معنای زیر باشد:
1. «کافّة» به‌معنای همگی و شمول مربوط به مخاطبان؛ به‌گونه‌ای که هیچ مخاطبی بدون دعوت به اسلام باقی نمی‌ماند، پس آیه به این معناست: «و به‌درستی که مأموریت و رسالتی که به تو دادیم، عمومی بود و تمام انسان‌ها را بدون کم و کاست شامل شد».[2]
2. «کافّة» به‌معنای همگی و شمول در محتوا و مضمون رسالت پیامبر، پس معنای آیه این است: «و ما تو را به‌سوی مردم فرستادیم تا هر آنچه مربوط به تبلیغ و انذار است به آنها بگویی».[3]
3. «کافّة» از ریشه «کفّ» به‌معنای «مانع شدن» است و «تاء» در کافّة، کاربرد مبالغه دارد، پس معنای آن چنین است: «و بی‌تردید ما تو را به‌عنوان مانع از شرک و کفر به‌سوی مردم فرستادیم».[4]
معنای نخست، معروف‌ترین معنای این آیه و برگرفته از برخی احادیث است.[5] شبهه و ایراد ملحدان نیز مربوط به همین معنا است و گفتند واژه «کافّة» به معنای «همگی و شمول» در نقش وصف برای «الناس» است و باید پس از آن قرار گیرد نه پیش از آن، اما پاسخ چنین است که دانشمندان دستور زبان عربی، دیدگاه یکسانی در این مورد ندارند و برخی بر این باورند که قرار گرفتن «کافّة» پیش از «الناس» صحیح است.[6]
پی‌نوشت:
[1]. سبأ، 28.
[2]. ماوردی، علی، النكت و العيون، ج4، ص450، دار الکتب العلمیة.
[3]. بیضاوی، عبدالله، أنوار التنزيل، ج4، ص247، دار احیاء التراث العربی.
[4]. طوسی، محمد، التبیان، ج8، ص396، دار احیاء التراث العربی.
[5]. قمی، علی، تفسير القمي، ج2، ص203-202، دار الکتاب.
[6]. ابوحیان، محمد، تفسير النهر الماد من البحر المحيط، ج2، ص754، دار الجنان.