چکیده: آیا مخارجی که صرف سفر حج می شود، بیشتر است یا مخارجی که برای سفرهای تفریحی پاریس و ترکیه و تایلند و ... می‌شود؟ چرا این تبلیغات علیه حج درباره این طیف سفرها مطرح نمی‌شود؟! چرا گفته نمی شود با هزینه لوازم آرایشی یک سال، مخارج چند فقیر تامین می‌شود؟! چرا حساسیتی که علیه حاجیان وجود دارد، علیه کسانی که ماشین‌های چند صد میلیونی و بلکه میلیاردی سوار می‌شوند، دیده نمی‌شود؟
نه تنها حج هیچ منافاتی با اموری چون فقر زدایی و رفع محرومیت‌ها ندارد، بلکه حتی حج به طور ریشه‌ای فقر و محرومیت را از بین می‌برد، چون:
۱. کسی که می‌خواهد به حج برود، باید با مال پاک مخارج سفرش را تامین کند. پس حاجیان واقعی کسانی هستند که در طی مدت عمر، سهم فقرا از اموال خود را پرداخت کرده‌اند. «وَ في أَمْوالِهِمْ حَقٌّ لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ [۱۹/ذاریات] متقین کسانی هستند که در اموال خود براى سائل و محروم حقى قائل بودند».
۲. حج با آداب و مناسکش انسان را از دنیا طلبی باز می‌دارد. و وقتی که انسان توانست خواهش‌های نفسانی را مهار کند، طبیعتا راحت‌تر می‌تواند اموال مازادش را به فقرا برساند: امام رضا(عليه‌السلام) میفرمایند: «[حج برای] به رنج افكندن بدن و باز داشتن آن از خواهش‌ها و لذّت‌هاست».[1]
۳. ریشه فقر، زیاده طلبی‌ها و دزدی عده‌ای است که روزی محرومان را از چنگ‌شان ربوده‌اند؛ پس یک راه مقابله با فقر، از بین بردن سرکشی است. امام صادق(عليه‌السلام) میفرمایند: «هيچ جايى نزد خداوند متعال محبوب‌تر از مسعى [محل سعی از مناسک حج] نيست؛ زيرا كه هر گردن‌كش و متكبّرى در آن جا خوار و ذليل شود».[2]
4. حج با مناسکی چون قربانی و ... خود یک راه کمک به فقراست و توجه به فقرا را بیشتر می‌کند.
شاید بارها و بارها در سایت‌ها و وبلاگ‌ها و شبکه‌های اجتماعی دیده باشید که دشمنان اسلام عمل عبادی حج را امری عبث و بیهوده جلوه می‌دهند و می‌گویند به جای صرف هزینه‌های هنگفت برای سفر بیهوده حج، آن‌را در فقر زدایی و رفع محرومیت و امور خیریه مانند ساخت مدرسه و بیمارستان و ازدواج جوانان و سیر کردن شکم گشنگان صرف کنید و رضایت خدا در این امور است نه در حج. اینان نمی‌دانند که حج نه تنها هیچ تضادی با فقر زدایی ندارد بلکه خودش یکی از اسباب فقر زدایی است.
اولا: اسلام یک دین کاریکاتوری نیست که فقط یک جنبه داشته باشد و بخواهیم آن را منحصر در انفاق کنیم. هر چند انفاق به فقرا نیز بسیار مهم است. و قرآن مکرر توجه به مسائل مالی اجتماع را در کنار بحث عبادت خدا مطرح کرده است [نماز و زکات] ولی همین آموزه انفاق به فقرا، زمانی مطرح می‌شود که خود دین باقی مانده باشد که با امثال حج باقی می‌ماند: امام صادق(عليه‌السلام) میفرمایند: «[حج واجب شد] تا آثار پيامبر خدا(صلى‌الله‌عليه‌وآله) شناخته شود و خبرهاى آن حضرت نقل و بازگو شود و از يادها نرود».[3] و امام على(عليه‌السلام) در وصيّت خود به هنگام وفات فرمود: «خدا را! خدا را! درباره خانه پروردگارتان در نظر داشته باشید. تا زنده‌ايد آن را وا مگذاريد كه اگر رها و متروک شود، [از عذاب الهى] مهلت داده نخواهيد شد».[4]
ثانیا: کسی که به خدا ایمان دارد، عوامل هستی را در عوامل مادی منحصر نمی‌کند و می‌فهمد که از عوامل معنوی هم می‌توان برای حل مشکلات بهره گرفت. که خود حج تاثیر زیادی در نزول برکات و رفع مشکلات دارد. پيامبر خدا(صلى‌الله‌عليه‌وآله) میفرمایند: «حجّ، فقر و تهيدستى را از بين مى برد».[5] و امام صادق(عليه‌السلام) _ در پاسخ به عبد الرحمن كه عرض كرد: عده‌اى از اين داستان‌گويان مى‌گويند: اگر كسى يك حجّ به جا آورد و سپس [به جاى رفتن مكرر به حجّ] صدقه بدهد و صله رحم به جا آورد كار بهترى انجام داده است _ فرمود: «دروغ مى‌گويند. اگر مردم اين كار را بكنند اين خانه به تعطيلى كشانده مى‌شود، در حالى كه خداوند اين خانه را قوام كار مردم قرار داده است».[6]
__________________________
پی‌نوشت:
[1]. میزان الحکمه، محمد ری شهری، ج2، ص490، ح3433؛
[2]. «ما مِن بُقْعَةٍ أحَبَّ إلى اللّه ِ تعالى مِن المَسْعى ؛ لأنّه يَذِلُّ فيهِ كُلُّ جَبّارٍ». منتخب ميزان الحكمه، ری شهری، ج1، ص 133، ح1385،
[3]. میزان الحکمه، ج2، 488، ح3431
[4]. بحارالانوار، ج96، ص16./ و الخصال، ج10، ص620
[5]. تحف العقول، ص ٧
[6]. علل الشرائع، ج1، ص452
اقتباس از: شهر سوال