پاسخ دو سوال حضرت‌عالی را در ضمنِ یک مطلب عرض می‌کنیم:
قرآن کریم قبض روح انسان‌ها را به سه دسته نسبت می‌دهد:
1. خداوند متعال.
قرآن می‌فرماید: «اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِهَا»؛ «و خداست که روح [مردم] را هنگام مرگشان به طور کامل می‌گیرد».[زمر: 42]
2. ملک الموت(عزرائیل).
قرآن می‌فرماید: «قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ»؛ «بگو: فرشته مرگ که بر شما گماشته شده است [روح] شما را می گیرد».[سجده: 11]
3. ملائکه غیر ملک الموت.
قرآن می‌فرماید: «حَتَّىٰ إِذَا جَاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَهُمْ لَا يُفَرِّطُونَ»؛ «تا آن گاه که هنگام مرگ یکی از شما فرا رسد رسولان ما او را می‌میرانند و در قبض روح شما هیچ کوتاهی نخواهند کرد». [انعام: 61]
در روایاتِ ما در توضیح این آیات فرموده‌اند: برخی از افراد را عزرائیل خودش مستقیماً قبض روح می‌کند و برخی را با فرستادنِ ملائکه‌ای که تحت فرمان او هستند، قبض روح می‌کند و آنگاه روح را به خداوند تقدیم می‌کند [من لا یحضره‌الفقیه، ج1، ص136]؛ درنتیجه هرکس که می‌میرد، اعم از اینکه مرگش ناگهانی باشد یا غیر ناگهانی، توسط ملک الموت یا ملائکه تحت امر او قبض روح می‌شود. به این معنی مرگ همه افراد دست خداست. البته اینکه می‌گوییم مرگ افراد دست خداست، معنایش این است که روح افراد هنگامِ مرگشان توسط خداوند و ملائکه او قبض می‌شود، و این منافاتی با این موضوع ندارد که شخصی با سوء اختیار خودش دست به خودکشی زده باشد و یا اینکه به مرگ طبیعی مرده باشد.
توضیح بیشتر اینکه گاهی افراد با مرگی که در زمانِ مشخص برایشان تعیین شده، می‌میرند و گاهی با مرگی که خودشان با انتخاب بدشان انتخاب کرده‌اند، می‌میرند؛ مثلا فرض کنید خداوند برای شخصی در نظر گرفته که 70 سال در دنیا عمر کند. این شخص گاهی به صورت طبیعی زندگی کرده و به اجل طبیعی که برایش مقدر شده (در همان هفتادسالگی) می‌میرد و گاهی دست به خودکشی زده یا با عدم مراعاتِ مسائل دینی یا جسمانی، خودش را زودتر از زمانی که برایش مقدر شده، تسلیم مرگ می‌کند. در هر دوصورت ملک الموت یا ملائکه تحت امر او، روحش را قبض می‌کنند؛ ولی در یکی با مرگ طبیعی روحش از بدنش جدا شده و در دومی با مرگ اجباری که خودش خواسته این اتفاق برایش افتاده است.
با این توضیح مشخص شد که مرگ به دو معنا به دست خداست:
1. قبض روح اشخاص هنگام مرگشان توسط ملائکه الهی انجام می‌شود.
2. اجلِ حتمی و غیر حتمی اشخاص توسط خداوند مشخص می‌شود؛ مثل اینکه خداوند مقدر کرده باشد که فلانی هفتاد سال در دنیا عمر کند.
اما با یک معنا انسان‌ها نیز در مرگ خود می‌توانند نقش داشته باشند؛ مثل اینکه با انتخاب بد خود دست به خودکشی بزنند و یا با عملکردِ بدشان به بدن خود لطمه بزنند و یا مرتکب گناهی بشوند که منجر به مرگ زودرس آنها شده و قبل از زمان تعیین شده ( مثلا 70 سال) بمیرند.
با عرض سلام و ادب خدمتِ شما
پاسخ دو سوال حضرت‌عالی را در ضمنِ یک مطلب عرض می‌کنیم:
قرآن کریم قبض روح انسان‌ها را به سه دسته نسبت می‌دهد:
1. خداوند متعال.
قرآن می‌فرماید: «اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حِينَ مَوْتِهَا»؛ «و خداست که روح [مردم] را هنگام مرگشان به طور کامل می‌گیرد».[زمر: 42]
2. ملک الموت(عزرائیل).
قرآن می‌فرماید: «قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ»؛ «بگو: فرشته مرگ که بر شما گماشته شده است [روح] شما را می گیرد».[سجده: 11]
3. ملائکه غیر ملک الموت.
قرآن می‌فرماید: «حَتَّىٰ إِذَا جَاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَهُمْ لَا يُفَرِّطُونَ»؛ «تا آن گاه که هنگام مرگ یکی از شما فرا رسد رسولان ما او را می‌میرانند و در قبض روح شما هیچ کوتاهی نخواهند کرد». [انعام: 61]
در روایاتِ ما در توضیح این آیات فرموده‌اند: برخی از افراد را عزرائیل خودش مستقیماً قبض روح می‌کند و برخی را با فرستادنِ ملائکه‌ای که تحت فرمان او هستند، قبض روح می‌کند و آنگاه روح را به خداوند تقدیم می‌کند [من لا یحضره‌الفقیه، ج1، ص136]؛ درنتیجه هرکس که می‌میرد، اعم از اینکه مرگش ناگهانی باشد یا غیر ناگهانی، توسط ملک الموت یا ملائکه تحت امر او قبض روح می‌شود. به این معنی مرگ همه افراد دست خداست. البته اینکه می‌گوییم مرگ افراد دست خداست، معنایش این است که روح افراد هنگامِ مرگشان توسط خداوند و ملائکه او قبض می‌شود، و این منافاتی با این موضوع ندارد که شخصی با سوء اختیار خودش دست به خودکشی زده باشد و یا اینکه به مرگ طبیعی مرده باشد.
توضیح بیشتر اینکه گاهی افراد با مرگی که در زمانِ مشخص برایشان تعیین شده، می‌میرند و گاهی با مرگی که خودشان با انتخاب بدشان انتخاب کرده‌اند، می‌میرند؛ مثلا فرض کنید خداوند برای شخصی در نظر گرفته که 70 سال در دنیا عمر کند. این شخص گاهی به صورت طبیعی زندگی کرده و به اجل طبیعی که برایش مقدر شده (در همان هفتادسالگی) می‌میرد و گاهی دست به خودکشی زده یا با عدم مراعاتِ مسائل دینی یا جسمانی، خودش را زودتر از زمانی که برایش مقدر شده، تسلیم مرگ می‌کند. در هر دوصورت ملک الموت یا ملائکه تحت امر او، روحش را قبض می‌کنند؛ ولی در یکی با مرگ طبیعی روحش از بدنش جدا شده و در دومی با مرگ اجباری که خودش خواسته این اتفاق برایش افتاده است.
با این توضیح مشخص شد که مرگ به دو معنا به دست خداست:
1. قبض روح اشخاص هنگام مرگشان توسط ملائکه الهی انجام می‌شود.
2. اجلِ حتمی و غیر حتمی اشخاص توسط خداوند مشخص می‌شود؛ مثل اینکه خداوند مقدر کرده باشد که فلانی هفتاد سال در دنیا عمر کند.
اما با یک معنا انسان‌ها نیز در مرگ خود می‌توانند نقش داشته باشند؛ مثل اینکه با انتخاب بد خود دست به خودکشی بزنند و یا با عملکردِ بدشان به بدن خود لطمه بزنند و یا مرتکب گناهی بشوند که منجر به مرگ زودرس آنها شده و قبل از زمان تعیین شده ( مثلا 70 سال) بمیرند.