درست است که ما در ظاهر از درک حضور امام معصوم محروم بوده و از این جهت از نعمتهای متعددی نیز محروم هستیم؛ ولی نکاتی در اینجا وجود دارد که میتواند این موضوع را جبران نماید:
1. پیامبر و اهلبیت علیهمالسلام، ثابت قدمان در زمان غیبت را دارای مقامی ویژه و متفاوت از سایر مردم در زمان حضور امام معصوم دانسته و در این زمینه مطالب متعددی فرمودهاند:
در روایتی نقل شده که اصحاب پیامبر به ایشان گفتند: آيا ما برادران توايم اى رسول خدا؟ ایشان فرمودند: نه! شما اصحاب من هستيد. برادران من كسانى هستند كه بعد از من مىآيند و به من ايمان مىآورند، در حالى كه مرا نديدهاند.
سپس افزود: افرادى از آنها كه اهل عمل صالحند، اجر پنجاه نفر از شما را دارند! عرض كردند پنجاه نفر از خودشان اى رسول خدا؟! فرمود: نه! پنجاه نفر از شما!! و سه بار آنها اين سخن را تكرار كردند [و پيامبر نیز همان جواب را دادند]. آنگاه فرمودند: اين به خاطر آن است كه شما شرايطى در اختيار داريد كه برای انجام کار خیر یاری میشوید؛[ولی آنها چنین شرایطی ندارند]. [تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، ج22، ص121]
در فرمایش دیگری از حضرت نقل شده که فرمودند: چون آنها به سیاهی روی سفیدی (نوشته روی کاغذ) ایمان آوردند، ایمان و یقینشان بسیار بالا است [بحارالانوار، دار احیاء التراث، ج74، ص56] و در فرمایش دیگری به اصحابشان فرمودند: آنها برادران من هستند؛ اما شما اصحاب من هستید.[بحارالانوار، دار احیاء التراث، ج52، ص132]
و در همین شرایط غیبت است که برخی از افراد تا حدی بالا میروند که به فرموده امام زین العابدین علیهالسلام بر همه اهل زمانها پیشی میگیرند.
امام در این باره میفرمایند: «إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ»؛ «همانا اهل زمان غيبت او كه به امامتش قائلند و منتظر ظهور او مىباشند، افضل از اهل هر زمان هستند؛ زيرا خداوند تبارک و تعالى به آنها چنان عقل و فهم و معرفتى داده كه غيبت نزد آنان به منزله حضور و مشاهده است». [کمالالدین و تمام النعمه، ج1، ص320]
به جهت همین اوضاع سخت است که بسا خداوند بر اهل این زمان، در حساب و کتاب بسیار آسانتر از اهل زمان حضور اهلبیت علیهمالسلام، بگیرد. برخی از متون روایی نیز موید این مطلب است.
2. اینکه امام را نمیبینیم، معنایش این نیست که نمیتوان با امام ارتباط داشت. به اعتقاد ما شیعیان، امام، حاضر و ناظر بوده و به درخواستهای شیعیانشان آنجا که مقتضی و مصلحت باشد، پاسخ میدهند. همانگونه که در حدیث امام زینالعابدین علیهالسلام هم اشاره شد، برخی در اعتقاد به حضور امام آنقدر قوی هستند که غیبت امام برای آنها بیمعناست و هر حرفی که دارند را با امام خود در همین زمان غیبت نجوا میکنند.
در روایتی نقل شده شخصی به امام هادی علیهالسلام نامه نوشت و عرض کرد انسان دوست دارد همانگونه که با خدایش نجوا کرده و عرض حاجت میکند، با امام زمانش نیز چنین نجوایی داشته باشد. امام در جوابش نوشتند: هرگاه خواستهای داشتی، کافی است دو لبت را تکان دهی، جوابت خواهد آمد. [بحارالانوار، داراحیاء التراث، ج50، ص155]
البته اینکه امام فرمودند: جواب خواهد آمد، منظورشان این نیست که جواب شفاهی خواهد آمد؛ زیرا ما وقتی با خدا هم صحبت میکنیم و درخواستمان را میگیریم، جواب شفاهی دریافت نمیکنیم. منظور امام این است که امام درخواست شما را بیجواب نمیگذارد و حواسش به شما و خواسته شما هست.
در زمان ما نیز اگرچه راه ارتباط حضوری با امام بسته است؛ ولی به جهت وسعت وجودی امام و حضور او، امکان سخن گفتن با ایشان و عرض حاجت به محضرشان وجود دارد.
نکته: در زمان سایر معصومین علیهمالسلام که امام علیالظاهر در میان مردم بودهاند، اینگونه نبوده که همه مردم توفیق دیدار امام زمان خود را داشته باشند. بسا غالب مردم به جهت بُعد مسافت، خفقان شدید زمانه، سختیهای فراوانِ شرفیاب شدن به محضر امام، آن بزرگواران را در همان زمان حضورشان نیز ندیده باشند. بر همین اساس، اهلبیت علیهمالسلام ضمن آنکه تاکید بر حاضر دانستن و ناظر دانستن امام مینمودند، همانطور که عرض شد، به شیعیان خود دستور میدادند تا در قالب نجوا، حاجت و خواسته خود را با امام خویش در میان بگذارند.
با عرض سلام و ادب خدمت شما
درست است که ما در ظاهر از درک حضور امام معصوم محروم بوده و از این جهت از نعمتهای متعددی نیز محروم هستیم؛ ولی نکاتی در اینجا وجود دارد که میتواند این موضوع را جبران نماید:
1. پیامبر و اهلبیت علیهمالسلام، ثابت قدمان در زمان غیبت را دارای مقامی ویژه و متفاوت از سایر مردم در زمان حضور امام معصوم دانسته و در این زمینه مطالب متعددی فرمودهاند:
در روایتی نقل شده که اصحاب پیامبر به ایشان گفتند: آيا ما برادران توايم اى رسول خدا؟ ایشان فرمودند: نه! شما اصحاب من هستيد. برادران من كسانى هستند كه بعد از من مىآيند و به من ايمان مىآورند، در حالى كه مرا نديدهاند.
سپس افزود: افرادى از آنها كه اهل عمل صالحند، اجر پنجاه نفر از شما را دارند! عرض كردند پنجاه نفر از خودشان اى رسول خدا؟! فرمود: نه! پنجاه نفر از شما!! و سه بار آنها اين سخن را تكرار كردند [و پيامبر نیز همان جواب را دادند]. آنگاه فرمودند: اين به خاطر آن است كه شما شرايطى در اختيار داريد كه برای انجام کار خیر یاری میشوید؛[ولی آنها چنین شرایطی ندارند]. [تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، ج22، ص121]
در فرمایش دیگری از حضرت نقل شده که فرمودند: چون آنها به سیاهی روی سفیدی (نوشته روی کاغذ) ایمان آوردند، ایمان و یقینشان بسیار بالا است [بحارالانوار، دار احیاء التراث، ج74، ص56] و در فرمایش دیگری به اصحابشان فرمودند: آنها برادران من هستند؛ اما شما اصحاب من هستید.[بحارالانوار، دار احیاء التراث، ج52، ص132]
و در همین شرایط غیبت است که برخی از افراد تا حدی بالا میروند که به فرموده امام زین العابدین علیهالسلام بر همه اهل زمانها پیشی میگیرند.
امام در این باره میفرمایند: «إِنَّ أَهْلَ زَمَانِ غَيْبَتِهِ الْقَائِلِينَ بِإِمَامَتِهِ وَ الْمُنْتَظِرِينَ لِظُهُورِهِ أَفْضَلُ مِنْ أَهْلِ كُلِّ زَمَانٍ لِأَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَعْطَاهُمْ مِنَ الْعُقُولِ وَ الْأَفْهَامِ وَ الْمَعْرِفَةِ مَا صَارَتْ بِهِ الْغَيْبَةُ عِنْدَهُمْ بِمَنْزِلَةِ الْمُشَاهَدَةِ»؛ «همانا اهل زمان غيبت او كه به امامتش قائلند و منتظر ظهور او مىباشند، افضل از اهل هر زمان هستند؛ زيرا خداوند تبارک و تعالى به آنها چنان عقل و فهم و معرفتى داده كه غيبت نزد آنان به منزله حضور و مشاهده است». [کمالالدین و تمام النعمه، ج1، ص320]
به جهت همین اوضاع سخت است که بسا خداوند بر اهل این زمان، در حساب و کتاب بسیار آسانتر از اهل زمان حضور اهلبیت علیهمالسلام، بگیرد. برخی از متون روایی نیز موید این مطلب است.
2. اینکه امام را نمیبینیم، معنایش این نیست که نمیتوان با امام ارتباط داشت. به اعتقاد ما شیعیان، امام، حاضر و ناظر بوده و به درخواستهای شیعیانشان آنجا که مقتضی و مصلحت باشد، پاسخ میدهند. همانگونه که در حدیث امام زینالعابدین علیهالسلام هم اشاره شد، برخی در اعتقاد به حضور امام آنقدر قوی هستند که غیبت امام برای آنها بیمعناست و هر حرفی که دارند را با امام خود در همین زمان غیبت نجوا میکنند.
در روایتی نقل شده شخصی به امام هادی علیهالسلام نامه نوشت و عرض کرد انسان دوست دارد همانگونه که با خدایش نجوا کرده و عرض حاجت میکند، با امام زمانش نیز چنین نجوایی داشته باشد. امام در جوابش نوشتند: هرگاه خواستهای داشتی، کافی است دو لبت را تکان دهی، جوابت خواهد آمد. [بحارالانوار، داراحیاء التراث، ج50، ص155]
البته اینکه امام فرمودند: جواب خواهد آمد، منظورشان این نیست که جواب شفاهی خواهد آمد؛ زیرا ما وقتی با خدا هم صحبت میکنیم و درخواستمان را میگیریم، جواب شفاهی دریافت نمیکنیم. منظور امام این است که امام درخواست شما را بیجواب نمیگذارد و حواسش به شما و خواسته شما هست.
در زمان ما نیز اگرچه راه ارتباط حضوری با امام بسته است؛ ولی به جهت وسعت وجودی امام و حضور او، امکان سخن گفتن با ایشان و عرض حاجت به محضرشان وجود دارد.
نکته: در زمان سایر معصومین علیهمالسلام که امام علیالظاهر در میان مردم بودهاند، اینگونه نبوده که همه مردم توفیق دیدار امام زمان خود را داشته باشند. بسا غالب مردم به جهت بُعد مسافت، خفقان شدید زمانه، سختیهای فراوانِ شرفیاب شدن به محضر امام، آن بزرگواران را در همان زمان حضورشان نیز ندیده باشند. بر همین اساس، اهلبیت علیهمالسلام ضمن آنکه تاکید بر حاضر دانستن و ناظر دانستن امام مینمودند، همانطور که عرض شد، به شیعیان خود دستور میدادند تا در قالب نجوا، حاجت و خواسته خود را با امام خویش در میان بگذارند.