اقامه دعوا در دادگاه حقوقی ، با تقدیم دادخواست به عمل می آید. تاریخ رسید دادخواست به دفتر دادگاه تاریخ اقامه دعوا محسوب می شود. بنابراین لازم دانستیم در خصوص دادخواست و شرایط آن توضیحاتی کاربردی را عنوان نماییم. دادخواست به معنای برگه ای است که به وسیله آن دادخواهی می شود.
در قانون برای دادخواست ویژگی هایی در نظر گرفته شده است که رعایت آن ها در زمان تنظیم یک دادخواست الزامی می باشد و عدم رعایت آن ها نیز ضمانت اجراهایی دارد. این ویژگی ها به ترتیب زیر است:
1.دادخواست باید بر روی برگ چاپی مخصوص تنظیم شود. نمونه دادخواست را در عکسی که ضمن این مطلب گذاشته شده است می توان مشاهده کرد. برگه دادخواست را می توان از محل فروش اوراق قضایی واقع در کلیه دادگستری ها و مجتمع های قضایی در سراسر کشور تهیه کرد.
2.دادخواست باید به زبان فارسی تنظیم شود.
3.دادخواست دهنده باید دادخواست را امضاء کند و در صورت ناتوانی از امضا اثر انگشت بزند.
4.نام ، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و حتی الامکان شغل خواهان ( مدعی : کسی که از طریق دادخواست می خواهد احقاق حق کند) باید در دادخواست قید شود. اگر این مشخصات در دادخواست قید نشود ظرف دو روز دادخواست توسط دفتر دادگاه به موجب قرار رد دادخواست، رد می شود.
5.نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده ( مدعی علیه: کسی که دعوا بر علیه او اقامه می شود) باید در دادخواست نوشته شود. اگر این موارد در دادخواست قید نشود دفتر دادگاه ظرف دو روز به موجب اخطاریه به خواهان اعلام می کند که ظرف 10 روز این نواقص را رفع کند. پس از انقضای ده روز و عدم رفع نقص توسط خواهان، مدیر دفتر دادگاه قرار رد داخواست صادر می کند. نکته حائز اهمیت اینکه در مواردی که دفتر دادگاه دادخواست را رد می کند، خواهان می تواند ظرف ده روز به قرار رد دادخواست صادره از سوی دفتر دادگاه شکایت نماید. مرجع تقدیم این شکایت همان دادگاه است. رای دادگاه در این خصوص قطعی است.
6.خواسته ی خواهان باید در دادخواست و در قسمت مربوط به آن دقیقا مشخص شود ( برای نمونه، محکومیت خوانده به پرداخت یک میلیون ریال و... ). در حقیقت دادگاه مکلف است به تمامی خواسته های مندرج در قسمت مربوط دادخواست، به همان صورت که آمده است توجه نموده و نسبت به آن ها رای صادر نماید. افزون بر تعیین خواسته، خواهان باید آنچه را که از دادگاه درخواست دارد را نیز در دادخواست بنویسد. این درخواست ها ماهیتی بجز خواسته اصلی دعوا دارد و شامل مواردی مثل: مطالبه خسارات دادرسی، خسارت تاخیر انجام تعهد و.... می شود. لذا اگر خواهان رسیدگی به متفرعات قانونی مشابه این موارد را هم از دادگاه درخواست دارد باید آن ها را هم در دادخواست بیاورد.
7.بهای خواسته علی القاعده باید در دادخواست تعیین شود. مبحث بهای خواسته و ابعاد گوناگون آن نظیر نحوه تعیین بهای خواسته، آثار تعیین بهای خواسته و.... مبحثی مفصل و دقیق می باشد که شرح آن در این مطلب نمیگنجد.
8.تعهدات یا جهاتی ( اسباب) که خواهان به موجب آن خود را محق می داند باید در دادخواست نوشته شود. به بیان دیگر اسباب استحقاق خواهان همان رابطه حقوقی است که می تواند مبتنی بر عقود، ایقاعات، غصب، اتلاف و.... و حتی مقررات قانونی باشد. این موارد باید در قسمت شرح دادخواست نوشته شود و اگر خیلی دقیق هم در دادخواست ذکر نشود دادگاه می تواند در ضمن جریان رسیدگی از خواهان توضیح بیشتری بخواهد.
9.خواهان باید تمام ادله و وسایلی را که برای اثبات ادعای خود دارد، مثل اسناد و نوشتجات و شهادت شهود( با ذکر دقیق مشخصات گواهان) و.... را در دادخواست بنویسد.
10.خواهان باید پیوست های دادخواست را نیز ضمیمه دادخواست نماید. ممکن است دادخواستی پیوست نداشته باشد ولی اگر داشته باشد باید ضمیمه شود. نمونه پیوست: سندی که خواهان به آن استناد کرده است، اگر پرونده توسط وکیل پیگیری می شود وکالتنامه وکیل و..... پیوست محسوب می شوند. البته باید توجه داشت که نیاز نیست و نباید اصل سند پیوست شود بلکه رونوشت گواهی شده ی سند کافی است ( کپی برابر اصل).
در پایان لازم به ذکر است موارد فوق به دلیل جلوگیری از اطاله کلام به صورت مختصر و تا حدودی کاربردی ذکر شده است ولی شرح تمام جزییات آن در چهارچوب این مطلب نمیگنجد و در مورد هر دعوای خاص باید جداگانه بررسی شود.
خدا نکند که گیر این مسائل بی افتیم
اما یقینا دانستن این مسائل لازمه
هرچند اگر خوشمان نیاید