پیوند علم و هدایت خاص خدا از نظر قرآن

بعد از توحید و یکتایی خداوند، صفت علم و حکمت الهی مهمترین شناسه خداست. صفاتی که بر اساس آن خلقت شکل گرفته و همه اتفاقات در پهنه علم و حکمت او رخ می‌دهد. 
علم نامحدود الهی
آیات زیر علم نامحدود الهی را بیان می‌کند؛ دقت کنید:
۱- إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ[لقمان/۳۴] در حقيقت ‏خداست كه علم [به] قيامت نزد اوست و باران را فرو مى‏ فرستد و آنچه را كه در رحمهاست مى‏ داند و كسى نمى‏ داند فردا چه به دست مى ‏آورد و كسى نمى‏ داند در كدامين سرزمين مى‏ ميرد در حقيقت ‏خداست [كه] داناى آگاه است.
۲- وَإِنَّ رَبَّكَ لَيَعْلَمُ مَا تُكِنُّ صُدُورُهُمْ وَمَا يُعْلِنُونَ[نمل/۷۴] و در حقيقت پروردگار تو آنچه را در سينه‏ هايشان نهفته و آنچه را آشكار مى دارند نيك مى‏ داند.
پیوستگی علم و حکمت
آیات زیر پیوند علم و حکمت الهی را می‌رساند:
۱- إِنَّهُ حَكِيمٌ عَلِيمٌ[حجر/۲۵] و [انعام/۱۳۹] او حكيم داناست.
۲- إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ[انعام/۸۳] و[انعام/۱۲۸] پروردگار تو حكيم داناست.
حال ما می‌مانیم و این عبارت قرآنی: «يُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ[مدثر/۳۱] خدا هر كه را بخواهد بيراه مى‏ گذارد و هر كه را بخواهد هدايت مى كند.»
برخی با شنیدن اینگونه عبارات می‌گویند خداوند دل به خواه برخی را هدایت کرده و برخی دیگر را گمراه؛ در حالی که اینگونه نیست و هر عمل الهی باید بر اساس حکمت باشد نه در اصطلاح ما انسانها، دل به خواهی!!! حکمتی که پیوستگی با علم الهی دارد. پس باید عطاها یا منع‌های الهی را براساس حکمتی برخاسته از علم خداوند تعریف کنیم. اتفاقا پس از این عبارت در قرآن، سخن از حکمت خدا نیز به میان آمده و با دقت در تمام آن آیه پاسخ روشن خواهد شد.
هدایت در دو نوع
خداوند در قرآن فرموده: « وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ فَيُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ[ابراهیم/۴]ما هيچ پيامبرى را جز به زبان قومش نفرستاديم تا [حقايق را] براى آنان بيان كند پس خدا هر كه را بخواهد بى‏ راه مى‏ گذارد و هر كه را بخواهد هدايت مى ‏كند و اوست ارجمند حكيم.»
در این آیه خداوند ابتدا سنت فرستادن انبیاء را یادآور شده است. هدایتی که همگانی بوده و تمام اقشار را در بر گرفته است و چه رنج هایی که پیامبران برای رساندن این نوع هدایت به مستکبرانی چون فرعون‌ها و نمرودها و ابولهب و ابو جهل ها که نکشیدند. در ادامه آیه از نوع دیگری از هدایت سخن به میان آمده که آن عطایی الهی است و طبق حکمت بین افراد تقسیم می‌شود. اما چه حکمتی؟ مطمئناً افرادی که هدایت همگانی و اولیه را دریافت داشتند و گوش جان به آن سپردند؛ ظرفیت دریافت تعالیم بالاتر را یافته و مورد هدایت خاص الهی می‌شوند. حال اگر این هدایت دوم، به افرادی چون ابوجهل ها عطا شود؛ از آنجا که برایشان بی‌‎ثمر است؛ بیهوده خواهد بود و خداوندی که حکیم است کار عبس و بیهوده نمی کند.
نتیجه پایانی:
حکمت الهی نمی‌گذارد که خداوند کاری بیهوده انجام دهد و از آنجا که خداوند به همه چیز علم دارد؛ می‌داند که کدامیک از افراد ظرفیت بهره گیری از هدایت های خاص الهی را یافته تا به آنها عطا شود. البته نباید فراموش کنیم که تلاش‌های پیامبران برا هدایت افرادی چون نمرودها و فرعون ها خود دلیل روشنی بر عمومیت هدایت اولیه الهی و وجود اختیار در بشر است.