تحقق عدالت اجتماعی با اقتصاد مقاومتی

 در میان تمامی ادیان الهی، اسلام ناب محمدی مکتبی کامل است که تمامی نیازهای جوامع بشری را برطرف می‌کند بدون آن که به مکاتب دیگر وابسته باشد. با توجه به خصوصیات منحصر به فرد اسلام ناب محمدی، اقتصاد اسلامی به وسیله خطوط قرآن و عترت ترسیم شده است تا عدالت در جوامع بشری محقق شود. در اقتصاد اسلامی شخصی که دارای ثروت می‌شود باید حق خداوند را بپردازد تا تعادل در جامعه محقق شود و فقرا از آن بهره بگیرند، زیرا برقراری عدالت در میان انسان‌ها یکی از وظایف مهم اسلام ناب محمدی است.

حق الله رکن اصلی اقتصاد مقاومتی
برای تحقق اقتصاد مقاومتی در جوامع اسلامی، افراد جامعه باید در مرتبه اول حق الله را ادا کنند. در تعریف حق آمده است که «حق، نوعی اختصاص است که به طور اجمال حتی قبل از تشکیل جامعه نیز وجود داشته و پس از تشکیل آن به شکل‌های گوناگون و متنوع ظاهر گردیده است.»[1] از نظر اسلام ناب محمدی، صاحب حق فقط خداست و غیر از او کسی حقی ندارد، چون او خالق هر کس و هر چیز است و تمام هستی از آن اوست. خمس یکی از موارد حق الله مالی است، انسان با پرداخت خمس به تعادل در جوامع اسلامی کمک می‌کند و باعث می‌شود اقتصاد اسلامی به بهترین شکل محقق شود.

خمس در قرآن و روایات
یکی از فریضه‌های مهم اسلام ناب محمدی، خمس است: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما غَنِمْتُمْ مِنْ شَیْ‏ءٍ فَأنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُ وَ لِلرَّسُولِ وَ لِذِی الْقُرْبی‏ وَ الْیَتامی‏ وَ الْمَساکِینِ وَ ابْنِ السَّبِیلِ[انفال/41] بدانید که هر چه غنیمت گرفتید، یک پنجم آن برای خدا و رسول و از آن خویشاوندان (او) و یتیمان و بینوایان و در راه ماندگان است». طبق آیه فوق، تمامی مذاهب اسلامی به وجوب خمس اتفاق نظر دارند. روایتی از امام موسی کاظم (علیه السلام) آمده است که یکی از شاگردان آن حضرت درباره خمس از ایشان سوال کرد که حضرت در پاسخ فرمودند: «در کلیه درآمدها خواه کم و خواه زیاد خمس باید پرداخت شود.»[2]

تحقق اقتصاد اسلامی با خمس
آن چه در اسلام ناب محمدی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از آن به عنوان مهم‏‌ترین دلایل اجتماعی بعثت پیامبران یاد شده است، گسترش مطلق عدالت در بین جوامع مختلف جهان است: «لَقَد أَرسَلنا رُسُلَنا بِالبَیِّناتِ وَأَنزَلنا مَعَهُمُ الکِتابَ وَالمیزانَ لِیَقومَ النّاسُ بِالقِسطِ ۖ وَأَنزَلنَا الحَدیدَ فیهِ بَأسٌ شَدیدٌ وَمَنافِعُ لِلنّاسِ وَلِیَعلَمَ اللَّهُ مَن یَنصُرُهُ وَرُسُلَهُ بِالغَیبِ ۚ إِنَّ اللَّهَ قَوِیٌّ عَزیزٌ[حدید/25]ما رسولان خود را با دلایل روشن فرستادیم، و با آن‌ها کتاب (آسمانی) و میزان (شناسایی حقّ از باطل و قوانین عادلانه) نازل کردیم تا مردم قیام به عدالت کنند؛ و آهن را نازل کردیم که در آن نیروی شدید و منافعی برای مردم است، تا خداوند بداند چه کسی او و رسولانش را یاری می‌کند بی‌آنکه او را ببینند؛ خداوند قوّی و شکست‌ناپذیر است». در جوامع اسلامی سیستم اقتصادی توزیع و تولید ثروت‏ها و پرداخت خمس و زکات و سایر مسائل مالی مانند کفارات، دیات و غیره نیز، رعایت عدل اجتماعی را در بعد اقتصادی روشن می‏‌سازد و به تحقق عدالت اجتماعی کمک می‌کند، زیرا بدون این سیستم اقتصادی، قشر عظیمی گرفتار فقر و محرومیت می‏‌شوند. به همین دلیل مقصود ما از اقتصاد اسلامی، آن سیستمی است که به وسیله آن راه و رسمی که اسلام در تنظیم حیات اقتصادی دارد تجسّم و عینیّت پیدا می‏‌کند.

 تحقق اخلاق الهی با اقتصاد اسلامی
بدون شک پرداخت خمس به قصد قربت برای تحقق اقتصاد اسلامی و از بین رفتن فقر و به وجود آمدن عدالت اجتماعی، آثار تربیتی و برکات اقتصادی زیادی در پی دارد. از نظر تربیتی، انفاقِ خمس اموال، همانند دل کندن و رهایی از وابستگی آدمی به جذاب‏ترین مظاهر دنیوی است. «وَ إِنَّهُ لِحُبِّ الْخَیْرِ لَشَدِیدٌ[عادیات/8] و همانا او علاقه شدیدی به مال دارد.» در نتیجه با توجه به علاقه فراوان انسان به مال، این آزمایش الهی نقش تأیین کننده‌ای در تحقق شخصیت معنوی و اجتماعی هر قردی را دارد: «لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّی تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَیْ‌ءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ‌[ آل عمران/92] هرگز به نیکی دست نمی‌یابید، مگر آنکه از آنچه دوست دارید، (در راه خدا) انفاق کنید و بدانید هر چه را انفاق کنید، قطعاً خداوند به آن آگاه است.»

 کلام آخر
اسلام ناب محمدی به عنوان یک آیین جامع که تمامی نیازهای جوامع بشری را در نظر دارد، ظهور کرد و از همان عصر پیامبر عشق و رحمت(صلی الله علیه و آله و سلم) با تشکیل حکومت اسلامی پایه و اساس اقتصاد اسلامی را محقق کرد تا با عدالت اجتماعی از بینوایان، بیماران، بی‏‌سرپرستان، معلولان و یتیمانِ جامعه، دست‏گیری کند و با خمس و دیگر دستورات خود خلاءِ اقتصادی را پُر کند.

منابع:
[1] طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان، ج2، ص54؛ اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج2، ص212.
[2] شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، ج 6، باب 8، حدیث10، ناشر آل البیت، محل نشر قم.