عدم مجوز قرآن بر کتک زدن زنان

آموزه‌های والای اسلام پاسداری از حرمت و کرامت تمامی خلق الله، خصوصا بانوان را سرلوحه کار خود قرار داده و مخصوصا برای بانوان منزلت والایی را قائل شده است، چنان‌که رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌فرمایند: «این جهان به منزله‌ی متاعی است که بهترین دست آورد آن، زنان نیکو سیرت‌اند.»[1] و امام جعفر صادق(علیه السلام) نیز تاکید می‌کند: «بیشترین خیر و برکت در وجود پر بار زنان گذاشته شده است.»[2]

بدون شک قوانین اسلام، بر مبنای کرامت ذاتی انسان، مجازات و کیفر سر خود و خارج از محور دادرسی اسلامی را به طور قطع ممنوع کرده و نمی‌‌پذیرد، تا چه رسد به اینکه مجوزی برای کتک زدن صادر کند، و بر همین مبنا تنبیه بدنی و آزردن روحی زنان را، جنایت خانوادگی دانسته و بر صیانت از کرامت  و شرافت ذاتی زنان مانند همه انسان‌ها تاکید دارد، لذا حضرت رسول(صلی‌الله‌علیه‌وآله) چنین تاکید می‌فرمایند: «ای مردم در مورد همسران خود خیلی مراقب باشید، زیرا آنان با پیمان‌های الهی در اختیار شما قرار گرفته‌اند و شما با کلمات مخصوص خداوند، آنان را برای خود حلال کرده‌اید. آیا در این صورت، سزاوار است این امانت‌ها را مورد ضرب و جرح قرار داده و دل‌های آنان که کانون عشق و محبت است را رنجور سازید؟»[3]

با وجود این تاکیدات بی‌شمار آموزه‌های اسلام بر حرمت بانوان، برخی معاندان، آیه 34 سوره نساء  که می‌فرماید: «وَ اللاَّتي‏ تَخافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَ اهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَّ» را دستاويز برای زير سوال بردن احکام قرآن کريم قرار داده، و این شائبه را مطرح می‌کنند که قرآن مجوزی را در کتک زدن زنان مطرح کرده است و این تبعیض و ظلم علیه زنان است.

حال آنکه با بررسی‌های کارشناسانه از آيه فوق می‌شود دو برداشت متفاوت به دست آورد که در هیچ کدام مجوزی برای کتک زدن زنان مطرح نیست تا کرامت انسانی زن با تنبیه بدنی مخدوش شود.

1. در آیه فوق ممکن است مقصود از «وَ اضْرِبُوهُنَّ» جدايی و بی‌اعتنايی به تنش‌ها باشد؛ چراکه کلمه ضرب دارای معانی وسيع و گوناگونی است، يکی از معانی (ضرب) دوری و افتراق است. چنانکه در کتب لغت آمده: «ضَرَبَ الدهْرُ بَيْنَنا أَي بَعَّدَ ما بَيْنَنا»[4]  در اين آيه شريفه نیز می‌توان برای ضرب معنی دوری ضربتی را مد نظر قرار داد، زيرا علت استفاده از کلمه «ضرب» چنين ذکر کرده‌اند که اين کلمه گويای يک نوع افتراق و جدايی ناگهانی و ضربتی است که با نوع تدريجی آن متفاوت است. [5] که در این معنا و مفهوم هیچ مجوزی برا کتک زدن زنان از سوی قرآن وجود ندارد.

2. معني ديگر (ضرب) اعراض و صرفه‌نظر کردن است، کما اینکه در مورد سخنان بی‌اساس و مطالب دور از منطق آمده: «فاضربوه علی الجدار[6] بزنیدشان بر دیوار» پس با این بیان مراد از «فاضربوهن» در آیه اعراض کردن و تربيت اثر ندادن به تنش‌های پوچ و بی‌محتواست.

بنابراين راه‌کاری که قرآن کريم در آیه 34 سوره نساء برای متنبه کردن همسر سرکش پس از طی دو مرحله (موعظه و کناره‌گیری در بستر که ثمربخش واقع نگرديده) این است که مرد را راهنمايی کرده، تا راه قهر و جدايی ناگهانی و ضربتی را در پيش گيرد، چه بسا چنين عکس‌المعل ناگهانی، تأثيرگذار باشد.

همچنانکه وقتی میان حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و برخی از زنانش منازعه پیش آمد، حضرت ناگهانی و ضربتی یک ماه از آنان کناره گرفت و به مشربه نزد ماریه آمد. [7] همین سیره حضرت گواه بر تائید دو برداشت از معنای فوق از ضرب است چه اینکه اگر کتک زدن زنان اینجا مورد نظر قرآن بود حتما حضرت به آن عمل می‌کرد. پس وقتی حضرت و سایر معصومین اقدامی در کتک زدن زنان نکردند، نمی‌توان برداشت کتک زدن از آیه 34 سوره نساء کرد.

دانشمندان دینی حتی زدن زن با چوب مسواک «الضرب بالسواک» را نیز جای اشکال دانسته اند چنانکه بسياری از فقهای بزرگوار موضوعیتی برای زدن جدی در دلالت چنين روايات قائل نشده‌اند، چه رسد به اینکه این گونه تنبیه موجب آسیب نیز باشد که خود گويای ديدگاه دیگر آنان نسبت به کلمه ضرب است که متفاوت از معنا ظاهری است.[8] چون این نوشتار مربوط به معنای ضرب در  آیه 34 سوره نساء است، لذا مطالب و روایات دیگر را در نوشتار های بعد برسی خواهیم کرد.

در نتیجه: قانون اسلام به هیچ کس اجازه مجازات و کتک زدن سرخود را نمی‌هد چنانکه آیه 34 سوره نساء نیز مجوزی برای کتک زدن زنان نیست و مقصود از «وَ اضْرِبُوهُنَّ» جدايی و بی‌اعتنايی به تنش‌هاست چنانکه در سیره معصومین نیز اینچنین بوده و اثری از کتک زدن زنان نیست.

_______________________________________________________
پی‌نوشت
[1]. مستدرک‏ الوسائل، محدث نوری، مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم، 1408، ج 14، ص 150.
[2]. من‏ لایحضره ‏الفقیه، شیخ صدوق، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏، قم، 1413 ق،ج 3، ص 385.
[3]. مستدرک‏ الوسائل، همان، ج 14 ص 253.
[4]. لسان العرب، ابن منظور، دار الفكر للطباعة و النشر و التوزيع- دار صادر، بیروت، 1414 ق، ج1 ص50 .
[5]. همان، ج 1 صفحه 451-477 .
[6]. شرح الكافي-الأصول و الروضة ، صالح المازندران، المكتبة الإسلامية، تهران، 1382 ش،ج ‏2، ص 418 .
[7]. طبقات الکبری، محمد ابن سعد البغدادی، دار الكتب علميّه، بيروت، لبنان، چاپ دوم، سال 1418 ج۸، ص۲۱۶.
[8]. شهيد ثاني در «مسالک» در مبحث نکاح، تعبير «الضرب بالسواک» را چنين توجيه نمود‌ه‌اند: «ولعله حکمته اراده الملاعبه، و الا هذا الفعل بعيد عن التاديب و الاصلاح» مرحوم بحراني نيز در «حدائق» کلام شهيد ثاني را نيکو دانسته و تأکيد مي‌کنند که ضرب به معناي زدن ظاهري و رايج نيست: «و لا يکون بالسياط و لا بالخشب ... و لا يوجب ضرراً في بدنها» (الحدائق الناضره، شیخ یوسف بحرانی ج 24/ص 618)