چشم جاسوس دل

آيا درست است كه مهم ترين راه جلوگيري از گناه ،كنترل نگاه است در صورتي كه اين امر در دوران ما امكان ندارد. زيرا انواع زن هاي آرايش كرده با لباس هاي تنگ و كوتاه در خيابان پر است با توجه به اين نكته راه پيشنهادي براي حفظ نگاه از حرام چيست؟

پاسخ:

مقدّمه
دين مبين اسلام به تمام نيازهاي غريزي و فطري انسان توجّه كرده و بهترين پاسخ ها را كه هماهنگ با نيازها و رشد و كمال انسان است، با تمام شرايط و ابعادش براي او در نظر گرفته است. در اسلام تكليفي وجود ندارد كه انجامش غيرممكن باشد. نكته مهم اين است كه بايست همة دستورات را رعايت كرد. نه اينكه برخلاف دستورات اسلامي راهي را برويم بعد وقتي قدرت برگشت نبود بگوييم دستورات اسلام شدني نيست.
حفظ نگاه يكي از احكام مترّقي اسلام، است كه در روايات بهترين راه براي حفظ از انحراف جنسي محسوب شده است چشم دريچه حسّاسي است كه اگر انسان مراقب نباشد، يك نگاه آلوده و نفوذ آن در دل، موجب انحراف جنسي مي شود. به هر حال اوّلين خاكريز و سدّ عظيم حيا و عفت با همين نگاه هاي ساده، شكسته مي شود. چه بسا يك نگاه طوفان بر پا بكند و موجب عشق هاي نامشروع شده و هزاران بلا و گرفتاري بدنبال خود بياورد. از اين روي اسلام معتقد است كه بايد روابط نامشروع از همين مرحلة نخست كنترل شود.
روانشناسان چشم را «جاسوس دل» معرفي كرده اند. ريشة بسياري از مفاسد، درگيري ها و ازدواج هاي ناخواسته و تحميلي ناشي از همين امر است. نگاه ها زمينه ساز دل بستن ها، بروز شيدائي ها و در نهايت رسوائي ها هستند. چشم مي بيند، عاطفه تحريك مي شود، آدمي را به حركت در مي آورد و آنگاه بيا و تماشا كن.
ز دست ديده و دل هر دو فرياد كه هرچه ديده بيند دل كند ياد
مَثل كسي كه از ابتدا مراقب چشم خود باشد مانند كسي است كه افسار اسبي را در دست داشته باشد و آن اسب بخواهد وارد دالاني تنگ و كم عرض شود، و او به راحتي افسار را گرفته و مانع گردد. ولي كسي كه مراقب نگاهش نيست به كسي مي ماند كه افسار را رها كند تا آن حيوان وارد چنين مكاني شود و بعد بخواهد آن را بيرون بياورد.

الف) آثار منفي نگاه آلوده و اهمّيت عفّت چشم

1. قرآن كريم مرد و زن مسلمان را پيش از دعوت به عفّت جنسي، به عفّت چشم دعوت مي كند.(1)
2. امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايند: «نگاه آلوده تير زهرآلودي از تيرهاي شيطان است و چه بسا يك نگاه نامشروع كه حسرت طولاني را در پي دارد».(2)
3. چشم چراني موجب اتلاف وقت و انرژي و عدم تمركز در كارها و مانع بسياري از فعاليت ها مي شود (مثلاً اُفت تحصيلي). چرا كه انسان را مثل يك فرد معتاد بدنبال خود مي كشد.
4. در چشم چراني فرد قادر نيست به تمام خواسته ها و افراد مورد نظر خود دست پيدا كند. بنابراين، نگاه، حسرت است نه لذت و اسارت است نه آزادي. براي همين شخص دچار سرخوردگي، افسردگي و پرخاشگري مي شود كه اين حالات در صورت تداوم مخرّب روح و جسم انسان خواهند شد و اثر نامطلوبي بر مراكز عصبي خواهند گذارد و بهداشت رواني فرد را كه پاية هر پيشرفتي است به خطر مي اندازد.
5. بي ميلي نسبت به همسر در افراد متأهل.
6. گناه بطور كلّي موجب سلب توفيقات معنوي و باعث سياهي قلب و عدم استجابت دعاست.
7. از يحيي بن زكريا پرسيدند كه ابتداي زنا و منشأ آن چيست؟ گفت: «نگاه كردن و آرزو نمودن» يعني خيال و تصوّر كردن.(3)
8. حضرت داود ـ عليه السلام ـ به پسر خود فرمود كه «اي فرزند من! پشت سر شير راه برو ولي پشت سر زن راه نرو».(4)
9. ابليس لعين گفته است كه: «نگاه كردن كمان قديم من است، و تيري است كه هرگز آن را خطا نمي كنم».(5)
10. عفّت چشم نه تنها از انحرافات جنسي پيشگيري مي كند، بلكه در سازندگي رواني انسان، اثر دارد. امام علي ـ عليه السلام ـ فرمودند: «كسي كه نگاه هاي او عفيف باشد، اوصافش نيكو خواهد بود».(6)
11. هر چشمي در روز قيامت گريان است جز سه چشم: «... و چشمي كه از محرمات خدا بسته شود».(7)
12. اگر كسي چشمش به زن نامحرمي افتاد و او نگاهش را به سوي آسمان تغيير داد يا چشم خود را بست، قبل از اينكه چشم خود را ببندد، خداي متعال حورالعين را به وي تزويج مي كند.(8)

ب) راهكارهاي پيشنهادي براي حفظ نگاه

1. نقش اراده و تصميم قاطع را دست كم نگيريم (موارد بعدي ضمن اينكه خود يك راهكارند در اراده هم مؤثرند).
2. توجّه به آثار منفيِ نگاه آلوده كه قبلاً گذشت و تفكّر و تكرار آن به صورت منظم (مثلاً هر 3 روز يكبار يا هر هفته يكبار) تا مدتي كه انسان حس كند از دام اين خطر دور شده.
3. توجّه به پاداش حفظ نگاه از جمله:(9)
الف: چشيدن شيريني ايمان.
ب: احساس شيريني عبادت.
ج: داراي صفات نيكو هم مي شود.
4. شخصي از امام علي ـ عليه السلام ـ پرسيد: از كدام وسيله براي چشم پوشي از نگاه هاي حرام مي توان كمك گرفت؟ امام فرمودند: «با اين احساس كه زير نظر خدايي هستي كه بر اسرار نهان تو آگاه است.»(10)
5. كنترل محرك: تلاش كنيد در اماكني كه احتمال انحراف شما وجود دارد در حد ضرورت بروبد.
توضيح: اين اصل بسيار مهمّي است كه انسان ها براي عشق برتر، عشق پايين را فدا مي كنند، خيلي از افراد جان خود را براي سلامتي فرزند و... به خطر مي اندازند. لذا اگر انسان عاشق خدا و امام زمان ـ عليه السلام ـ شد و خود را در حضور خدا و حجّت خدا حسّ كرد آنگاه براي عشق وافر به آنها عشق پايين تر را مي تواند كنار بگذارد و اين عشق به واسطة شناخت خدا و محبّت خدا حاصل مي شود. چرا كه وقتي فردي در يابد كه خدا چه قدرتي دارد و چقدر رئوف است و ائمه ـ عليهم السلام ـ گنجينة علوم الهي هستند و تمام جهان هستي به بركت ايشان روزي مي خورند و اگر امام معصوم ـ عليه السلام ـ نباشد زمين اهل خودش را فرو مي برد، عظمت آنها را درك مي كند و عاشق آنها مي شود. بنابراين از هر وسيله اي براي بالا بردن اين شناخت بايد استفاده كرد.

پاورقی:

1. نور: 24.
2. دستغيب، سيّد عبدالحسين، گناهان كبيره. دفتر انتشارات اسلامي جامعة مدرسين قم، چاپ يازدهم، 1376، ج 1، ص 193.
3. نراقي. ملا احمد، معراج السعادة. قم: انتشارات هجرت، چاپ چهارم، 1376، ص 318.
4. همان. ص 318.
5. همان. ص 318.
6. محمدي ري شهري. محمد، جشن تكليف: ويژه بلوغ پسران. قم: انتشارات دارالحديث، چاپ ششم، 1378، ص 64.
7. مجلسي. بحارالانوار. بيروت، داراحياء التراث عربي، چاپ سوم، 1403 هـ ق، ج 68، ص 204.
8. بحارالانوار، ج 101، ص 37، حديث 28.
9. جشن تكليف، ص 64.
10. همان ص 65: اين حديث با آية 19 سورة غافر تناسب دارد: «يعلم خائنة الاعين و ما تخفي الصّدور» خدا نگاه هاي خيانت آميز و آنچه در درون افراد مخفي است را مي داند.

منبع:مرکز مطالعات و پاسخگوئی به شبهات حوزه علمیه قم