اسلام و آموزه‌های آن هرگز انسان را از داشتن دنیا و بهره‌مندی از سرمایه‌های اقتصادی منع نکرده است؛ ولی با ثروت‌اندوزی و سرمایه‌داری مخالف است.
اسلام هرگز با داشتن دنیا و تلاش برای تهیه زندگی راحت و آرام برای خود و خانواده، مخالفت ندارد؛ بلکه سفارش به تلاش و کوشش در امر معاش دارد.
زراندوزی و سرمایه‌داری فی نفسه در اسلام مذموم است؛ اگرچه احتکار را به دنبال نداشته باشد و آن را مایه تکبر، فتنه، لهو و لعب و دوری از آموزه‌های اخلاقی دانسته است؛[1] بنابراین اسلام راه میانه و اعتدال را پیشنهاد می‌دهد.
عوامل و ریشه‌های زراندوزی
ثروت‌اندوزی عوامل مختلفی دارد و امام رضا علیه‌السلام به پنج علت آن تصریح می‌کند: «لایجْتَمِعُ الْمالُ اِلابِخِصالٍ خَمْسٍ: بِبُخْلٍ شَدیدٍ وَ اَمَلٍ طَویلٍ وَ حِرْصٍ غالِبٍ وَ قَطیعَةٍ الرَّحِمِ و ایثارِ الدُّنیا عَلَی الآخِرَةِ»؛[2] «مال و ثروت جمع نمی‌شود؛ مگر با پنج خصلت: بخل شدید، آرزوی دراز، حرص غالب، قطع رحم و برگزيدن دنيا بر آخرت».
یک. بخل شدید
بخل، یکی از صفات مذمومی است که مانع از بذل و بخشش می‌شود.
دو. آرزوی دراز
به‌طور کلی آرزوهای طولانی و دراز، انسان را درگیر خیالات و توهمات می‌کند و همین امر باعث می‌شود که برای رسیدن به آن‌ها، مال و ثروت خود را انباشته کند.
سه. حرص و طمع
هرچند حرص در انجام کارهای خیر و علم‌آموزی، امری پسندیده است؛ ولی حرص در مواردی همچون ثروت‌اندوزی و دنیاپرستی، مذموم است؛ زیرا انسان حریص احساس فقر می‌کند و از خرج کردن جلوگیری می‌کند.[3]
چهار. قطع رحم
صله رحم یعنی برقرار کردن ارتباط با اقوام و خویشان، این امر نیاز به صرف وقت و خرج کردن مال و هدیه بردن است؛ بنابراین قطع رحم باعث کاسته شدن خیرات به دیگران می‌شود.
پنج. دنیا طلبی
دنیاطلبی سبب می‌شود انسان همه چیز را در این دنیا خلاصه کند و افق‌های دور را نبیند و از صدقه، انفاق و احسان به دیگران محروم شود.
نتیجه همه اینها جمع شدن ثروت و میل به زراندوزی خواهد بود.
پی‌نوشت:
[1]. حدید: 20، تغابن: 15، کلینی، محمدبن یعقوب، کافی، اسلامیه، ج2، ص394.
[2]. صدوق، محمدبن علی، خصال، جامعه مدرسین، ج1، ص282.
[3]. همان، ج2، 505.