علم غیب ائمه علیهم السلام

12:59 - 1400/06/13

علم به غیب به صورت تام و تمام فقط در اختیار خداوند است؛ زیرا اوست که احاطه همه جانبه بر تمامی عالم دارد.

شیخ صدوق در کتاب خود آورده است : «ومن ینتحل للائمه علم الغیب فهذا کفر بالله، وخروج عن الاسلام عندنا؛[1] هرکس به ائمه علم غیب نسبت دهد، کافر به خداوند متعال گشته است و در نزد ما خار ج از اسلام است.» باتوجه به این بیان شیخ صدوق عده ای می گویند: حتی عالم شیعه همچون شیخ صدوق نیز علم غیب را از امامانشان نفی می کند و علم غیب  را مختص خداوند می داند.

پاسخ:
علم به غیب به صورت تام و تمام فقط در اختیار خداوند است؛ زیرا اوست که احاطه همه جانبه بر تمامی عالم دارد. قرآن در این باره می فرماید «بگو: غیب تنها براى خدا است.»[2] این نوع از علم غیب را دیگر علما شیعه نیز منکر نیستند ولی تخصیص علم غیب به خداوند مانع از آن نمی شود که برخی اشخاص، به تعلیم الاهی و بر اساس شایستگی های نفسانی که از خود ابراز می دارند، به اسرار و علوم و امور غیبی آگاهی یابند. این موهبتی است که خداوند به افراد برگزیده مانند پیامبران و اولیا عنایت می نماید. لذا می بینیم که انبیا از وحی (که امری غیبی است) و یا دیگر امور غیبی خبر می دهند، حوادث آینده را پیش گویی می نمایند و دقیقا مطابق همان گفته ها، حوادثی رخ می دهد.

اکثر علمای شیعه، معتقدند که اولیای الاهی، نیز در مواردی که لازم باشد از غیب آگاه می شوند. خداوند در این باره در قرآن  می فرماید:

1. «چنین نبود که خداوند شما را از اسرار غیب، آگاه کند ولى خداوند از میان رسولان خود، هر کس را بخواهد برمی گزیند.»[3]

2. «و داناى غیب اوست و هیچ کس را بر اسرار غیبش آگاه نمى ‏سازد، مگر رسولانى که آنان را برگزیده و مراقبینى از پیش رو و پشت سر براى آنها قرار مى‏ دهد.»[4]

این معنا همچنین از روایات ائمه استفاده می شود. امام صادق (ع) در این باره می فرماید: «هنگامی که امام اراده می کند، چیزی را بداند، خدا به او تعلیم می دهد.»[5] بنابراین، با توجه به این دسته از آیات و روایات و با توجه به این که پیامبران الاهی مأمور هدایت انسان ها در تمام جنبه های مادی و معنوی بودند، باید سهم بسیار بزرگی از علم و دانش داشته باشند، تا بتوانند به خوبی این مأموریت را انجام دهند و امامانی که جانشینان پیامبرند نیز همین حکم را دارند. پس آنان نیز به صورت وسیع و گسترده علم به غیب دارند.

انواع علم غیب
علم غیب سه نوع است:

1. خاص خداوند: علم مخزون یامکنون.[6]
2. خاص انبیا و اولیا که درصورت مصلحت خداوند دراختیار آنان قرار می‌دهد.[7]
3. معلوماتی که برخی از آن آگاهند ولی نوعاً مردم آن را نمی‌دانند.[8]

مراد شیخ صدوق
مراد شیخ صدوق از آن سخن نسبت دادن علم غیب خاص خداوند و ذاتی به ائمه می باشد و روشن است که کسی جز خداوند آگاهی استقلالی و ذاتی به علم غیب ندارد و این سخن شیخ صدوق بر اساس روایاتی است که علم غیب را از ائمه نفی می کند؛ زیرا در آن زمان ها متبادر از علم غیب چنین بوده است که فرد به صورت استقلالی و ذاتی آگاه به علم غیب است. اهل بیت این نوع علم غیب را از خود نفی می کردند تا شیعیان گرفتار غلو و شرک نشوند و تصریح می کردند که اموری را که ما از آن خبر می دهیم از طریق پیامبر اسلام به ما رسیده است و به صورت مستقل به آن آگاهی پیدا نکرده ایم.[9]

علامه مجلسی در اینباره می نویسد:
«نفی علم غیب از امامان به آن معنا است که آنان آگاهی از غیب بدون تعلیم الهی را ندارند. تعلیم الهی از طریق وحی یا الهام ( و وراثت از پیامبر) است و عمده معجزات انبیاء و اوصیاء آگاهی های غیبی آنان بوده و یکی از وجوه اعجاز قرآن نیز اخبار غیبی آن است و ما نیز به بسیاری از اخبار غیبی به تعلیم خداوند و رسولش و امامان آگاهی داریم، مانند قیامت و احوال قیامت و بهشت و جهنم و رجعت و قیام قائم و نزول عیسی و اشراط ساعه و عرش و کرسی و ملائکه.»[10]

بنابراین روشن می شود که مراد شیخ صدوق از نفی علم غیب امامان، علم غیب ذاتی و استقلالی است که اختصاص به خداوند دارد و الا از طریق قرآن و روایات ثابت است که ائمه به تعلیم الهی آگاه به اخبار غیبی بوده اند.

پی نوشت
[1] کمال الدین وتمام النعمه ج1،ص209.
[2] سوره یونس، آیه 20.
[3] سوره آل عمران، آیه 179.
[4] سوره جن، آیه26.
[5]  اصول کافی، ج 1، باب، ان الائمه اذا شا ؤوا ان یعلموا، علموا، ح 3.
[6] سوره یونس، آیه 20.
[7] سوره جن، آیه26.
[8] تفسیر نمونه ج8، ص210.
[9] مفاهیم القرآن ج۳ ص460.
[10] بحار الانوار ج۲۶ ص103.

پیامبران الاهی که مأمور هدایت انسان ها در تمام جنبه های مادی و معنوی بودند، باید سهم بسیار بزرگی از علم و دانش داشته باشند، تا بتوانند به خوبی این مأموریت را انجام دهند. امامانی که جانشینان پیامبرند نیز همین حکم را دارند. پس آنان نیز به صورت وسیع و گسترده علم به غیب دارند.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
5 + 14 =
*****