مهدویت و اعتقاد به وجود مهدی(عج) و ظهور آن حضرت اختصاص به مذهب تشیع ندارد، بلکه محدثان بزرگ تسنن نیز احادیث مربوط به آن حضرت را از طریق گروه بسیاری از صحابه و تابعین در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند.
برخی بر این باور هستند که امام زمان وجود ندارد؛ بلکه آن را علمای شیعه برای ثروت اندوزی و اعتبارخود به وجود آورده اند؛ زیرا اگر امام زمان نباشد، بساط آن ها چیده خواهد شد؛ به این صورت که علمای شیعه خود را خلفای عام از طرف آن حضرت می دانند و در صورت نفی وجود ایشان علما شیعه ادعای خلافت او را نمی توانند بکننند؛ در نتیجه عمل آن ها مشروع نمی شود. در این متن تلاش داریم به شبهه پاسخ دهیم.
ادله عقلی
ادله عقلی درصدد اثبات لزوم و وجود فعلی امام است و رسالت اثبات یک شخصیت الهی (مهدی موعود) را بر عهده دارد و متکلمین برای اثبات وجود حضرت مهدی به دلایل مختلف عقلی استدلال می کنند، از قبیل: برهان لطف، برهان عنایت، برهان فطرف، برهان واسطه فیض الهی و... که به برخی از این ادله می پردازیم.
برهان لطف
خداوند بندگان خود را عبث و بیهوده نیافریده و راه رسیدن به هدف را بر ایشان هموار می سازد. این قاعده ایجاب می کند که در میان جامعه امامی باشد تا محور حق بوده و جامعه را از خطای مطلق بازدارد و آنان را به سعادت حقیقی هدایت کند.
البته محرومیت از فیض ظهور پیشوای الهی، به جهت موانعی است که خود انسان ها ایجاد کرده اند، چنان که شیخ طوسی می گوید: اصل وجود امام ، لطف است و تصرف آن حضرت لطف دیگر و این ما هستیم که موجب غیبت آن حضرت شده ایم.[1]
برهان هدفمندی
انسان، مرکب از جسم و روح است و روح او نیز مانند جسمش در تکامل است. لازمه نیل به تکامل، وجود یک راهنماست که او را کمک نماید. اگرچه عقل، وظیفه راهنمایی را برعهده دارد، اما به خاطر محصور بودن آن به عالم جسمانیات و نیز به خاطر وجود دشمن هایی چون هوا و هوس و تمایلات حیوانی باید راهنمایی دیگری هم باشد تا به کمک عقل بشتابد. این راهنما در عصر رسالت، وجود پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله) بود. به یقین پس از ایشان نیز راهنمایانی وجود خواهند داشت، چرا که نسل انسان ها تداوم یافته است و اگر راه برنامه و راهنمایی الهی موجود نباشد، خلقت انسان ها، لغو و بی غایت خواهد بود. علاوه بر این خطر تحریف دین و وجود گروه های معاند نیز، این ضرورت را تاکید می کند.[2]
ادله قرآنی
آیاتی در قرآن وجود دارد که دال بر لزوم وجود امام زمان می باشد؛ از جمله:
1. آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ»؛[3] اي مومنان تقوا پيشه کنيد و با صادقان باشيد.»
این آیه به وضوح، بر وجود امام معصوم در همه زمان ها دلالت دارد. آيه کريمه بر همراه بودن با صادقان، به طور مطلق، و جدا نشدن از آنان بدون هيچ قيد و شرطي دلالت دارد و تنها «امام معصوم» است که می توان چنین با او همراهی کرد. این مطلب را روایات نیز تأیید می کنند. به عنوان نمونه امام باقر عليه السلام در روایتی فرموده است: «منظور از کونوا مع الصادقين آل محمد است.»[4]
2. آیه: «تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَ الرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ كُلِّ أَمْرٍ؛[5] فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان براى [تقدير] هر كارى نازل مى شوند.»
از جمله محکم ترین دلایل بر وجود امام زمان علیه السلام سوره قدر است. با توجه به اين‌كه «تَنَزَّلُ» فعل مضارع است و دلالت بر استمرار دارد روشن می‌شود كه شب قدر، مخصوص به زمان پيامبر نبوده است، بلكه امرى است كه همه ساله تكرار می شود. به فرموده امیرالمؤمنین علیه السلام کسی که ملائک بر او نازل می شوند، نه یک انسان عادی، بلکه کسی جز امام معصوم نخواهد بود: «شب قدر در هر سال هست، در آن شب امر يک سال نازل مى شود و براى آن بعد از رسول خدا واليانى است. ابن عباس پرسید: آنان چه كسانى هستند؟ حضرت فرمود: من و يازده نفر از فرزندانم كه همگى امام و محدثند.»[6]
ادله روایی وجود امام زمان
مهدویت و اعتقاد به وجود مهدی(عج) و ظهور آن‌حضرت اختصاص به مذهب تشیع ندارد، بلکه محدثان بزرگ تسنن نیز احادیث مربوط به آن حضرت را از طریق گروه بسیاری از صحابه و تابعین در کتاب‌های خود نقل کرده‌اند.[7]
در روایتی از رسول خدا هست؛ مردی یهودی به نام نعثل خدمت پیامبر(صلی الله علیه و اله) رسید و در ضمن سؤالاتش، از اوصیا و جانشینان بعد از او سراغ گرفت. پیامبر(صلی الله علیه و اله) آن ها را چنین معرفی فرمود: وصی من علی بن ابی‌طالب است و بعد از او دو سبطم حسن و حسین هستند و بعد از حسین، نه امام از نسل او خواهد بود. مرد یهودی گفت نامشان چیست؟ پیامبر فرمود: هنگامی که حسین از دنیا برود فرزندش علی است، و هنگامی که فرزندش علی از جهان چشم بر بنند. فرزندش..... و هنگامی که حسن از جهان برود و فرزندش حجت محمد المهدی است. این ها امامان دوازده‌گانه‌اند.[8]
وهابیان نیز موضوع مهدویت را پذیرفته‌اند. به گونه‌ای که یکی از مراکز مهم دینی عربستان به نام مرکز «رابطة العالم الاسلامی»، بیانیه‌ای را در این خصوص منتشر کرده که در آن آمده است: «او آخرین خلفای راشد دوازده‌گانه است که پیامبر(صلی الله علیه و اله) در احادیث صحاح از آن ها خبر داده است و احادیث مهدی(عج) از بسیاری از صحابه از پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و اله) نقل شده است.[9]
با بیان این نکات این مطلب برای ما روشن می شود که اعتقاد به وجود امام زمان پشتوانه عقلی و برگرفته از ادله نقلی می باشد.
پی نوشت
[1] کشف المراد ، ص 363.
[2] کشف المراد،ص 324.
[3] سوره توبه آیه 115.
[4] مجمع البيان، ج5، ص122.
[5] سوره قدر، آیه4.
[6] کافی، ج1، ص 247.
[7] سیره‌ی پیشوایان، ص 697.
[8] تفسیر نمونه، ج 7، ص 375.
[9] تفسیر نمونه، ج 7، ص 375.
خداوند بندگان خود را عبث و بیهوده نیافریده و راه رسیدن به هدف را بر ایشان هموار ساخته است. این قاعده ایجاب می کند که در میان جامعه امامی باشد تا محور حق بوده و جامعه را از خطای مطلق بازدارد و آنان را به سعادت حقیقی هدایت کند.