ترکیه در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی، با بحران جمعیتی کمتر و با ابعاد محدودتری مواجه می‌باشد، اما سال‌هاست برای مقابله با مشکلات جمعیتی آینده، سیاست‌های تشویقی لازم را اتخاذ نموده است.
کشور ترکیه، همسایه شمال‌غربی ایران، با جمعیتی بالغ بر 86 میلیون و 153 هزار نفر می‌باشد. این کشور، از شمال با دریای‌سیاه، شمال‌شرقی با گرجستان، شرق با ارمنستان، جمهوری‌آذربایجان و ایران، جنوب‌شرقی با عراق، جنوب با سوریه و دریای مدیترانه، غرب با دریای اژه، و از شمال‌غربی با یونان و بلغارستان مرز مشترک دارد، و قبرس در سواحل جنوبی این کشور واقع شده‌است. این عضو ناتو، با موقعیت استراتژیک ژئوپلیتیکی، بیستمین اقتصاد بزرگ جهان و دوازدهمین اقتصاد بزرگ براساس برابری قدرت خرید محسوب می‌شود.[1]
برای آگاهی از وضعیت جمعیتی این کشور لازم است درابتدا نگاهی به آمار جمعیتی، نرخ رشد جمعیت[2] و نرخ باروری[3] در سال‌های مختلف داشته باشیم.
رشد جمعیت ترکیه و پیش‌بینی آن براساس آمارسایت جهانی وردمترز[4]:
سال 1960 .................................... 27,472,345
سال 1970 .................................... 34,876,303
سال 1980 .................................... 43,975,971
سال 1990 .................................... 53,921,760
سال 2000 .................................... 63,240,194
سال 2010 .................................... 72,326,988
سال 2020 .................................... 84,339,067 [5]
نرخ رشد جمعیت ترکیه:
سال 1960 .................................... 2.4
سال 1970 .................................... 2.4
سال 1980 .................................... 2.3
سال 1990 .................................... 1.7
سال 2000 .................................... 1.5
سال 2010 .................................... 1.4
سال 2020 .................................... 1.1[6]
نرخ باروری‌کل ترکیه:
سال 1960 .................................... 6.37
سال 1970 .................................... 5.62
سال 1980 .................................... 4.40
سال 1990 .................................... 3.11
سال 2000 .................................... 2.50
سال 2010 .................................... 2.15
سال 2020 .................................... 2.04[7]
بر اساس پیش‌بینی سایت آمار جهانی وردمترز، جمعیت این کشور در سال 2050 ازمرز97 میلیون عبور کرده و میانگین سنی آن به مرز 42 سال می‌رسد. [8] آنچه که آمار نشان می‌‌دهد این است که نرخ رشد‌جمعیت این کشور در سال‌های اخیر، به 2 نمی‌رسد و نرخ رشدباروری آن تا حد جانشینی[9]کاهش یافته است و این مساله بیانگر این است که هرچند ترکیه در مقایسه با دیگر کشورهای اروپایی، با بحران جمعیتی کمتر مواجه است، اما در کل، روند تغییر ساختار جمعیتی آن، چندان مطلوب نیست و نرخ‌باروری ِرو به کاهش و میانگین سنی فزاینده، حاکی از تولد بحران جمعیتی در این کشور است.
این مساله موجب نگرانی مسئولان ترکیه شد. در همین‌رابطه در نشست جهانی سیاست‌های خانواده و امنیت اجتماعی، رجب طیب اردوغان با نگرانی از آینده جمعیتی ترکیه اعلام داشت: «اگر ملتی قدرتمند می‌خواهیم باید صاحب خانواده‌های قوی باشیم؛ با یک-دو فرزند مفلس خواهیم شد و با سه فرزند در جای خود خواهیم ماند».[10] وی از سال ۲۰۱۳ مردم را به داشتن ۵ فرزند توصیه وتشویق نمود. این توصیه اردوغان، نقشی محوری در فرهنگ سازی در حوزه جمعیت در ترکیه داشته است.
نگرانی از آینده جمعیتی ترکیه، باعث شده است تا مسئولین این کشور برای مقابله با مشکلات جمعیتی آینده، و با وقوف به این که مقابله با بحران جمعیتی با اقدامات دفعی و مقطعی کوتاه ممکن نیست، از چند سال پیش به فکر طرح لایحه سیاست‌های تشویقی ترکیه بیفتند. لایحه‌ای که در آن خانواده‌هایی که 5 تا6 فرزند داشته باشند می‌توانند از مزایای کمک هزینه‌های اجتماعی، تخفیف‌های مالیاتی، کمک به نگهداری فرزندان و پرداخت انواع یارانه‌ها با هدف تحصیل فرزندان برخوردار شوند.
برخی سیاست‌های تشویقی فرزندآوری ترکیه:
1. پاداش نقدی به ازای هر فرزند؛
2. مرخصی بدون حقوق مادران پس از زایمان؛
3. امکان ترفیع رتبه برای مادران حین مرخصی؛
4. حق کار کردن چند ماهه به صورت پاره وقت با دریافت حقوق کامل پس از اتمام مرخصی زایمان مادران تک فرزند ،2ماه، دو فرزند، 4ماه و مادران دارای سه فرزند یا بیشتر،6 ماه؛
5. پرداخت پاداش 300 و400و600 لیره به ترتیب برای فرزند اول دوم وسوم به بالا به خانواده‌ها؛
6. امکان 30 ساعت کار در هفته، برای مادرانی که می‌خواهند تا زمان ورود به مدرسه از فرزندان خود مراقبت کنند.[11]
برخی از این سیاست‌ها می‌تواند الگوی مناسبی برای سیاست‌های جمعیتی ایران عزیز ما باشد.
پی‌نوشت:
[1].ویکی پدیا: ترکیه، https://b2n.ir/wiki.turkey.
[2]. نرخ رشد جمعیت: مقدار افزایش یا کاهش جمعیت یک منطقه را در یک سال نسبت به صد نفر از همان جمعیت را گویند.
[3]. نرخ باروری‌کل(t.f.r): یا نرخ فرزندآوری (Total fertility rate)، میانگین تعداد فرزندانی است که به ازای هر زن ۱۵ تا ۴۹ سال متولد شده است.
[4] . worldometers.
[5] . Worldometers: Turkey Population، https://b2n.ir/wmp.turkey.
[6] . Turkey/Population growth rate، https://b2n.ir/pgr.turkey.
[7] . Turkey/Fertility rate، https://b2n.ir/fr.turkey.
[8] . Worldometers: Turkey Population، https://b2n.ir/wmp.turkey.
[9]. نرخ جایگزینی یا جانشینی(Replacement rate): میزان کلی باروری است که منجر به جبران جمعیت درگذشته با جمعیت جدید می‌شود. این نرخ برای هر مادری در سطح جهانی 2.3 خواهد بود. عدد 2، فرزندانی است که به سن زادآوری می‌رسند و عدد 3، فرزندانی است که تا پیش از سن زادآوری از دنیا می‌روند. دراین نرخ، جمعیت جهان در رشد جمعیت صفر می‌ماند.
[10].ویژه‌نامه ماهنامه فرهنگی تشکیلاتی حلقه وصل آذر93، ص28.
[11]. مسیر اقتصاد: سیاست‌های دولت ترکیه در حمایت از افزایش جمعیت و فرزندآوری، https://b2n.ir/maiaes.