نگاهی به وضعیت جمعیتی کشور عراق

کشور عراق با ۴۳۷٬۰۷۲ کیلومتر مربع پنجاه‌ وهشتمین کشور از لحاظ مساحت و با بیش از ۴۰ میلیون نفر جمعیت، سی و ششمین کشور پرجمعیت جهان است. این کشور در خاورمیانه و جنوب غربی آسیا واقع است و از جنوب با عربستان سعودی و کویت، از غرب با اردن و سوریه، از شمال با ترکیه و از شرق با ایران همسایه است. عراق یکی از بزرگ‌ترین کشورهای دارای منابع نفت می‌باشد که دارای ۱۴۳ میلیارد بشکه ذخایر تایید شدهٔ نفتی است. ۹۵٪ از درآمد خارجی عراق صادرات نفت است.[1]

خوب است برای درک بهتر شرایط جمعیتی عراق، نگاهی به مقدار جمعیت، نرخ رشد جمعیت[2] و نرخ باروری کل[3] در سال‌های مختلف داشته باشیم.

رشد جمعیت و پیش‌بینی آن براساس آمارسایت‌ جهانی‌ وردمترز:
سال 1960 .................................... 7,289,760
سال 1970 .................................... 9,917,983
سال 1980 .................................... 13,653,354
سال 1990 .................................... 17,419,113
سال 2000 .................................... 23,497,585
سال 2010 .................................... 29,741,976
سال 2020 .................................... 40,222,493 [4]

نرخ‌رشد:
سال 1960 .................................... 2.5
سال 1970 .................................... 3.4
سال 1980 .................................... 2.9
سال 1990 .................................... 2.5
سال 2000 .................................... 3.0
سال 2010 .................................... 2.6
سال 2013 .................................... 3.9
سال 2020 .................................... 2.3[5]

نرخ‌باروری‌کل:
سال 1960 .................................... 6.25
سال 1970 .................................... 7.36
سال 1980 .................................... 6.57
سال 1990 .................................... 5.88
سال 2000 .................................... 4.94
سال 2010 .................................... 4.34
سال 2020 .................................... 3.54[6]

همانطور که آمارها نشان می‌دهد؛ عراق دارای نرخ باروری بالایی است و با نرخ جانشینی[7] فاصله دارد؛ به‌طوری‌که یکی از بالاترین نرخ‌‌های باروری در جهان و بیشترین نرخ باروری را در کشورهای حوزه خلیج فارس دارد.[8] براساس پیش‌بینی سایت وُردمترز جمعیت این کشور تا سال 2050 به بیش از 70.940.000 نفر می رسد ومیانگین سنی آن که اکنون 21 سال است تا سال 2050 به 27.5 سال خواهد رسید.[9] باید گفت هرچند نرخ باروری این کشور بالاست اما نرخ رشد جمعیت این کشور، به اندازه نرخ‌‌ باروری آن نیست و این مسئله نشان‌دهنده فقدان استانداردهای زندگی و خدمات بهداشتی-درمانی در این کشور است. البته باید سال‌ها جنگ وحضور داعش را به آن اضافه کرد. همین مساله باعث شده میانگین سنی جمعیت با متوسط امید به زندگی در عراق 15 سال فاصله‌ داشته باشد.

نرخ بیکاری در عراق

نرخ بیکاری در بین جوانان عراقی بسیار بالا بوده و یکی از دلایل آن نقش کمرنگ بخش خصوصی در زمینه ایجاد فرصت‌های شغلی در این کشور است. بخش دولتی یکی از بزرگترین کارفرمایان عراق محسوب می‌شود. با وجود اینکه اکثر فرصت‌های شغلی در اختیار بخش دولتی قرار دارد، اما ظرفیت ایجاد شده توسط این بخش برای جمعیت عراق کافی نبوده و بسیار اندک است.[10]

با این حال عراق می‌تواند آینده بسیار درخشانی داشته باشد، منابع ومعادن غنی چون نفت، خاک بسیار حاصلخیز ، موقعیت بین‌النهرین، جایگاه دینی، جمعیت جوان و زیاد، وباز بودن پنجره جمعیتی نوید دهنده این است که در صورت برنامه ریزی دولت، این کشور جایگاه بالایی را از لحاظ اقتصادی و... خواهد داشت. بیش از 80 درصد جمعیت عراق را جوانان تشکیل می‌دهند. این نکته آنقدر مهم است که رهبر معظم انقلاب در دیدار نخست وزیر عراق به آن اشاره، و تاکید داشتند که در کنار حفظ انسجام و وحدت، یکی دیگر از الزامات رسیدن عراق به پیشرفت وجایگاه واقعی خود، استفاده حداکثری از نیروهای جوان و پُر انگیزه عراق است.[11] عراق از حیث در اختیار داشتن این جمعیت عظیم جوان، فرصت بسیار خوبی برای یک جهش تمدنی دارد و می‌تواند با این جمعیت و با استفاده از منابع و امکانات خوب مالی در عرصه زندگی مردم تحول به وجود آورد. کما اینکه ظرفیت‌های چند وجهی عراق و دلبستگی میان دو کشور می‌تواند کمک فراوانی به سرعت رشد اقتصادی ایران و رفع مشکلات اقتصادی کنونی آن بنماید.[12]

پی‌نوشت:
[1]. ویکی‌پدیا: عراق، https://b2n.ir/wiki.iraq.
[2]. نرخ‌ رشد‌ جمعیت: مقدار افزایش یا کاهش جمعیت یک منطقه را در یک سال نسبت به صد نفر از همان جمعیت را گویند.
[3]. نرخ‌ باروری‌کل(t.f.r): یا نرخ‌فرزندآوری (Total fertility rate)، میانگین تعداد فرزندانی است که به ازای هر زن ۱۵ تا ۴۹ سال متولد شده است.
[4]. Iraq Population، https://b2n.ir/wmp.iraq.
[5]. Iraq/population growth rate، https://b2n.ir/pgr.Iraq.
[6]. Iraq/Birth rate،https://b2n.ir/fr.Iraq.
[7]. نرخ‌جایگزینی یا جانشینی(Replacement rate): میزان‌ کلی‌ باروری است که منجر به جبران جمعیت درگذشته با جمعیت‌ جدید می‌شود. این نرخ برای هر مادری در سطح‌جهانی 2.3 خواهد بود. عدد 2، فرزندانی است که به سن‌زادآوری می‌رسند و عدد 3، فرزندانی است که تا پیش از سن‌ زادآوری از دنیا می‌روند. دراین نرخ، جمعیت جهان در رشدجمعیت صفر می‌ماند.
[8]. تسنیم: در منطقه خلیج فارس کدام کشور بیشترین نرخ باروری را دارد؟ https://tn.ai/2533233.
[9]. Iraq Population، https://b2n.ir/wmp.iraq.
[10]. عراق‌یار: جمعیت و ویژگی‌های دموگرافیک عراق،https://b2n.ir/iraqyar.
[11]. دفترحفظ و نشر آثار حضرت ایت الله العظمی خامنه‌ای : دیدار نخست وزیر عراق با رهبر انقلاب، https://khl.ink/f/51437.
[12]. کیهان: ایران و عراق، از تهدید دائمی تا روابط راهبردی،https://b2n.ir/kayhan1.