حکومت عربستان برخی فتاوای فقهی را که مورد قبول بسیاری از مذاهب اسلامی نیست، بر پیروان آنان تحمیل می‌کند. لزوم همراه داشتن محارم در حج برای بانوان مجرد از این مطالب اختلافی در فقه اسلامی است. بی‌توجهی به این زورگویی‌ها، راه را برای تحمیل‌های غیرمنطقیِ بیشتر باز می‌کند.
بازگشایی سفارت عربستان سعودی در کشور عزیز و مقتدر ایران، می‌تواند فتح بابی برای حل برخی معضلات و مسائل قدیمی باشد. متأسفانه تسلط وهابیت بر اداره مذهبی سرزمین حجاز، مشکلاتی را برای مذاهب مختلف اسلامی به وجود آورده است و هنوز مذاهب مختلف اسلامی در عمل به احکام و قوانین خود در حج، آزادی مطلوب را ندارند. یکی از مسائل مشکل‌آفرین در حج واجب، ممانعت عربستان از تشرف بانوان غیرمتاهل و تنها (بدون همراهی محارم) به زیارت خانه خدا و انجام وظیفه شرعی توسط آنان است.[1]
لزوم همراه داشتن مَحْرَم برای زن مجرد در سفر حج، یکی از مسائل اختلافی بین فِرَق اسلامی است. اکثر فقیهان شیعه،[2] فقهای شافعی[3] و مالکی[4] همراه داشتن محارم را برای بانوان مجرد، شرط استطاعت نمی‌دانند و در صورتی که امنیت به شکل معقول تأمین باشد، مانعی برای انجام فریضه حج وجود ندارد؛ اما حنبلیان[5] و حنفیان[6] با اختلافی اندک، حضور محارم و داشتن همراه را شرط استطاعت می‌دانند.
سؤال اینجاست که آیا حاکمان یک کشور از نظر عقل، شرع و حقوق بین‌الملل، چنین مجوزی دارند که احکام مذهب خود را بر دیگر مذاهب اسلامی تحمیل کنند؟ یک بانوی مصری یا ایرانی که علاقه و گرایشی حنبلی یا حنفی ندارد، برای چه باید مطابق نظر آنها عمل کند و از انجام فریضه واجبش جلوگیری شود؟! برای جلوگیری از تثبیت و گسترش چنین رویکرد اشتباهی نیاز به تعامل جدی و مطالبه کشورهای اسلامی وجود دارد. دقت شود که مسئله صرفاً مسافرت چند بانوی محترم نیست؛ بلکه معضل اساسی باز بودن باب این‌گونه تحمیل‌ها و زورگویی به عموم مسلمین است.
در حال حاضر که چنین تحمیلی وجود دارد، طبیعی است که مردم کشورهای مختلف برای تطبیق با قانون و رسیدگی به خواست خود، گاهی از راه‌هایی مانند ازدواج صوری یا ازدواج موقت استفاده نمایند. بنا بر دلایل متعدد روایی و فقهی، ازدواج موقت امری مباح است و از صدر اسلام رایج بوده است. گرچه این راه‌های مباح و حلال وجود دارند و نمی‌توان به مردم خورده گرفت؛ اما وضعیت مطلوب، لغو چنین تحمیل‌های بی‌دلیل و ناموجهی از طرف حاکمان حجاز است. چگونه ممکن است که این حاکمان در برگزاری کنسرت و رقاصی در عربستان زورشان به وهابیت برسد؛ اما نتوانند مذاهب رسمی و قانونی را در انجام اعمال عبادی خود آزاد بگذارند.
پی‌نوشت:
[1]. عصر ایران، زنان مجرد زیر 45 سال نمی‌توانند بدون محارمشان به حج بروند: https://b2n.ir/p36289.
[2]. شهید ثانی، مسالک الافهام، چاپ اول، المعارف الاسلامیه، بیتا، ج2، ص153.
[3]. نووی، ابوزکریا، المجموع شرح المهذب، چاپ اول، دارالفکر، بیتا، ج8، ص343.
[4]. الرعینی، الحطاب، مواهب الجليل، چاپ سوم، دارالفکر، 1412ق، ج2، ص521.
[5]. ابن قدامه المقدسی، المغنی، چاپ اول، القاهره، 1388ق، ج3، ص228-229.
[6]. السمرقندی، علاءالدین، تحفة الفقها، چاپ اول، دارالکتب العلمیه، 1405ق، ج1، ص387.