یکی از وجوه اهمیت جریان فتح مکه در تاریخ اسلام به دلیل خونین نبودن آن است. کسانی که در این روز به دستور پیامبر معظم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله کشته شدند، به دلیل آشکار ساختن کینه و نفرت خود از اسلام و پیامبر و همچنین اصرار بر آن رفتار بود که مستحق مرگ شدند.
تاریخ گزارش کرده در جریان فتح مکه، پيش از آنكه نيروهاى اسلام وارد مكه شوند، خاتم الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله تمام فرماندهان را فراخوانده و فرمودند: «تمام كوششم اين است كه فتح مكه بدون خون‌ريزى صورت گيرد؛ از اين‌رو از كشتن افرادی که تعرضی نکردند، بايد خوددارى كرد، ولى بايد ده مرد و چهار زن در هر كجا که باشند، دستگير شده و بلافاصله اعدام گردند».
اسامی مردان عبارت است از «عكرمةبن‌ابى‌جهل»، «هُبّاربن‌الاسود»، «عبداللّه‌بن‌سعد‌بن‌ابى‌سرح»، «مقيس‌حبابه‌ليثى»، «حُويرث‌بن‌نقيذ»، «عبداللّه‌بن‌خطل»، «صفوان‌بن‌اميه»، «وحشى‌بن‌حرب» قاتل جناب حمزه، «عبداللّه‌بن‌الزبيرى»، «حارث‌بن‌طلاطلة».[1] بیشتر این افراد از سران کفر و شرک بوده و مهمترین جنایت آنها، رواج توهین و ناسزا به پیامبر اعظم بود.
این جریان تاریخی، باعث شده تا دشمنان اسلام، انگشت اتهام خشونت و سرکوب مخالفان با ترور را به سوی این دین الهی و پیامبر معظم اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله روانه سازند.
البته با تحلیل صحیح از سنت نبوی و تعالیم اسلامی می‌توان به سادگی این اتهام را مردود اعلام کرد. مطالعه تاریخ صدر اسلام نشان می‌دهد که ظهور اسلام در عصر جاهلی اتفاق افتاد. در این دوره سنت‌ها و تعصب‌های جاهلانه در جامعه عربی بسیار رواج داشت.
بی‌تردید پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله در جریان فتح مکه در اندیشه تصرف نظامی مکه و انتقام‌جویی از اهالی مکه به خاطر کارهای زشت گذشته آنها نبود؛ زیرا از یک سو اساس و هدف بعثت خاتم الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله مبتنی بر سبقت‌گرفتن رحمت بر غضب و بخشایش و عفو به جای انتقام بود. فتح مکه بهترین گزینه برای نفوذ نور ایمان در دل اهالی مکه و گسترش همه‌جانبه امت اسلام محسوب می‌شد.
از سوی دیگر انتقام و برخورد نظامی در مکه به نفع جبهه اسلام نبود و این برخورد، زمینه کینه‌توزی و برخورد نظامی مهاجرین و انصار را در همان مکه و یا در سال‌های بعد به همراه می‌آورد. در حالی‌که رفتار منطقی و دلسوزانه پیغمبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله سبب شد تا به اقتدار جبهه اسلام افزوده شده و امکانات مردم مکه در نبردهای پیش‌رو با مشرکان دیگر نقاط مورد استفاده قرار گیرد.[2]
وانگهی، از منظر تعالیم شریعت نبوی، کسی که به خدا و پیامبر معظم اسلام توهین کرده و ایشان را مورد آزار و اذیت قرار دهد، به شدیدترین شکل مجازات خواهد شد. کسانی که در جریان فتح مکه به مرگ محکوم شدند، به خودشان جرأت جسارت و دشمنی با پیامبر را داده بودند و از کرده خویش پشیمان نشدند.
جرم بعضی از این افراد محکوم به مرگ، قتل بی‌گناهان بود و برخی دیگر مرتکب توهین و سب پیامبر معظم اسلام شدند. البته در مورد اجرای حکم ارتداد یا «سابّ الله» و «ساب النبی» این نکته بسیار مهم وجود دارد که این حکم وقتی اجرایی می‌شود که کسی به صورت علنی با زبان یا رفتارش جسارت و توهین کرده باشد. با این‌حال، برخی از این افراد با اینکه جرمشان اثبات شده بود، بخشیده شدند.
پی‌نوشت:
[1]. سبحانی، جعفر، فروغ ابديت، بوستان کتاب، ص 809-808.
[2]. مناسبات آزادی و اخلاق در دولت نبوی، نشریه مطالعات قرآنی نامه جامعه، شماره 79.