خودباوری

متاسفانه یکی از عواملی که باعث شده جوانان به فرهنگ غربی بیش از فرهنگ خودی اهمیت قائل شوند، آن است که فرهنگ غربی را نماد تمدن و پیشرفت می‌دانند. بسیاری از افراد بر این باورند که باید خود و فرهنگشان را اروپایی کنند تا بدین ترتیب از ضعف و عقب‌ماندگی رهایی یافته و در ردیف کشورهای پیشرفته قرار گیرند. در حال حاضر بیش‌ترین مدهایی که در جامعه و به خصوص در بین جوانان رایج می‌شود، با همین انگیزه است و افراد فکر می‌کنند که با تقلید از الگوهای غربی می‌توانند شخصیت بهتری از خود به نمایش بگذارند.
 باید گفته شود که پیروی از الگوها و مدهای غربی و پوشیدن لباس‌هایی با آرم خارجی یا تقلید از مدل موی فلان فوتبالیست، نمی‌تواند به افراد شخصیت اعطا کند و موجب پیشرفت و ترقی نسل جوان شود. عوامل اصلی موفقیت در تمام زمینه‌ها، خودباوری، اعتماد به نفس، و پای‌بندی به اصول و ارزش‌های اخلاقی است. تا زمانی که علم و دانش در وجودها شکوفا نشود و زیرساخت‌های شخصیتی مبتنی بر الگوهای فرهنگ اسلامی صورت نگیرد، آرایش ظاهر و تقلید از مُدها و الگوهای دیگران، جُز بحران هویت و دور شدن از اصالت فرهنگی خود نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت.

بنابراین نکته مهم این است که چه‌گونه باید روحیه خودباوری را در جوانان و نوجوانان شکوفا کرد. خودباوری یعنی «باور فرد به توانمندی‌ها و قابلیت‌های خودش». کسی که خودباوری دارد، وقتی در یک موقعیت یا شرایط دشوار قرار می‌گیرد، نه‌تنها تسلیم نمی‌شود؛ بلکه با تمام وجودش ایستادگی می‌کند و تلاش میکند که مشکلات و موانع را از جلوی راه خود بردارد و به رشد و پیشرفت ادامه دهد. خودباوری به نگرشی که فرد نسبت به خودش دارد بستگی دارد، اگر فرد تصور می‌کند که می‌تواند مشکلات را حل کند، قطعاً خودباوری بالایی دارد ولی اگر فکر می‌کند که توانایی چندانی در حل مشکلات ندارد، مشخص می‌شود که خودباوری‌اش پایین است.

خودباوری یکی از نیازهای متعالی انسان به حساب می‌آید و در کنار عزت نفس و اعتماد به نفس، می‌تواند شخصیت انسان را تقویت کند. انسانی که خودش را دوست دارد و به توانمندی‌های خودش ایمان دارد، بدون شک می‌تواند در زندگی موفق شود، نیازهای خودش را با آگاهی، دانایی و توانایی برآورده کند و یک زندگی زیبا برای خودش رقم بزند. بنابراین به بیان برخی از راهکارها برای تقویت خودباوری میپردازیم؛

۱. افزایش نقاط قوت
در صورتی که افراد می‌خواهند زندگی موفقی داشته باشند و اعتماد به نفس خود را به میزان قابل توجهی افزایش دهند، لازم است تمام تمرکز خود را روی نقاط قوت خود بگذارند و تلاش کنند که این نقاط قوت را تقویت کنند. انسان باید در هر زمینه ایی که علاقه دارد در آن مسیر حرکت کند، انسان‌ها متفاوت هستند و دلیلی ندارد که همگی در یک مسیر واحد و مشخص حرکت کنند. وجود افراد متفاوت با توانمندی‌های متنوع باعث شکوفایی و بهبود روند حرکت جامعه به سمت رشد و پیشرفت خواهد شد. بنابراین برای افزایش خودباوری لازم است افراد روی نقاط قوت خود کار کنند و تلاش کنند که در زمینه‌هایی که در آن‌ها علاقه و استعداد دارند، به یک متخصص و فرد خبره تبدیل شوند، در این صورت است که جامعه در مسیر پیشرفت حرکت خواهد کرد.

۲. صرف وقت و هزینه
درست است که خودباوری به معنای باور و ایمان به توانمندی‌ها و قابلیت‌های افراد است ولی برای رسیدن به این باور، لازم است ابتدا مفاهیم مختلف رشد فردی مثل عزت نفس و اعتماد به نفس را یاد گرفت و این مفاهیم را در وجود نهادینه کرد تا درنهایت خودباوری در وجود افراد تقویت کرد. افراد باید برای تقویت و توانمدسازی خود وقت بگذارند و دوره های آموزشی لازم شرکت کنند، و با تلاش و استمرار و مقاومت در مقابل سختی ها به فرد متخصص تبدیل شوند.

۳. ایجاد انگیزه
در بحث ایجاد انگیزه، مطالعه کتاب‌های انگیزشی و رشد فردی ، یکی از بهترین روش‌های تقویت خودباوری است. به طور کلی، مطالعه این کتاب‌ها، تأثیر عمیقی روی ذهنیت و نگرش انسان می‌گذارد و باعث می‌شود که فرد روز به روز به بهبود و افزایش مهارت‌ها و توانایی‌های خودش فکر کند. افراد می توانند این کتاب‌های انگیزشی و رشد فردی را تهیه و به صورت روزانه مطالعه کنند. شاید در ابتدای راه، متوجه تأثیر این کتاب‌ها نشوند ولی بدانند که کتاب‌ها به تدریج و به صورت ناخودآگاه، تأثیر خودشان را روی آن ها خواهد گذاشت.

۴. حذف افکار مسموم
افکار مسموم سم مهلکی است که مانع جدی در رسیدن افراد به موفقیت است این که فرد به دنبال بهانه ها باشد، و به خودش بگوید فلانی باهوش تر است، فلانی تجربیات بیشتری دارد یا شرایط بهتری برایش فراهم است فقط خودش آسیب میبیند، زیرا افراد باید بالاخره از یک نقطه ای شروع کنند تا به موفقیت برسند. با هر میزان هوش، هر میزان امکانات و هر میزان تجربه مهم این است که هدف داشته باشند و برای رسیدن به هدف خنثی نشوند، و این نکته بسیار مهم است که در این مسیر تنها کسی که میتواند کمک کننده باشد خود فرد است، بنابراین خودباوری افراد بیش از هر کس دیگری منوط و وابسته به خودش است.

بنابراین جوان باید با داشتن عالی ترین مرحله ی خودباوری همه ارزشهای خود را شکوفا کند. اهدافش را تنظیم کند و با چالش های پیش روی درست برخورد کند. با توجه به اهمیت این مهم نقش خانواده به عنوان اولین مکان شکل گیری شخصیت و رشد روانی و اجتماعی افراد مشخص می شود. در فرهنگ اسلامی، خانواده بعنوان نهادی مقدس، بیشترین مسئولیت را در رشد، تربیت و سعادت انسان به عهده دارد. آنچه در ایجاد خودباوری اجتماعی فرد بیش از هر چیز موثر است کسب نخستین تجربه های حمایت اجتماعی در کانون خانواده است و محور اصلی این کانون والدین هستند که اگر روابط آنها سالم باشد فرزندان رشد یافته و به خودشکوفایی می رسند چرا که زمینه ساز خودباوری فردی، خودباوری خانوادگی است. در این بین مادر خانواده نیز نقش حساس تری دارد زیرا بنا به فرمایشات مقام معظم رهبری یکی از وظایف مهم زن، عبارت از این است که فرزند را با عواطف، با تربیت صحیح، با دل دادن و رعایت و دقّت، آن چنان بار بیاورد که این موجود انسانی -چه دختر و چه پسر- وقتی که بزرگ شد، از لحاظ روحی، یک انسان سالم، بدون عقده، بدون گرفتاری، بدون احساس ذلّت و بدون بدبختی‌ها و فلاکت‌ها و بلایایی که امروز نسل‌های جوان و نوجوان غربی در اروپا و امریکا به آن گرفتارند، بار آمده باشد.(۱)

۱. رهبر انقلاب؛ ۷۵/۱۲/۲۰