مسئولیت، شمشیر دو لبه

اکنون که این متن را می‌نویسم، بیش از 35 نفر برای انتخابات ریاست جمهوری ثبت‌نام کرده‌اند و با توجه به اینکه هنوز یک روز برای ثبت نام فرصت باقی است، این عدد از 40 خواهد گذشت و چه بسا از 50 هم عبور کند. انگیزه این افراد برای حضور در عرصه کاندیداتوری متفاوت است؛ برخی از آنان به درخواست طرف‌دارانشان آمده‌اند و برخی وظیفه را حضور دانسته‌اند و برخی نیز انگیزه‌های دیگر دارند. خوب است به این بهانه، نگاه اسلام به خدمت‌رسانی و قبول مسئولیت را بررسی نماییم.

خدمت‌ به مردم از نگاه اسلام
از نگاه اسلام خدمت به مردم جایگاهی بسیار والا دارد. امام رضا علیه‌السلام می‌فرمایند: «إِنَّ لِلَّهِ عِبَاداً فِي الْأَرْضِ يَسْعَوْنَ فِي حَوَائِجِ النَّاسِ هُمُ الْآمِنُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ مَنْ أَدْخَلَ عَلَى مُؤْمِنٍ سُرُوراً فَرَّحَ اللَّهُ قَلْبَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ»؛[1] «همانا براى خدا در زمين بندگانى است كه براى حوائج مردم كوشش می‌كنند، اينها روز قيامت در امانند؛ و هر كه به مؤمنى شادى رساند، خدا روز قيامت دلش را شاد سازد». ریاست جمهوری مسئولیتی است که انسان می‌تواند به واسطه آن خدمت بسیار کند و مانند شهید رجایی و شهید رئیسی، آخرتش را آباد سازد.

نکته‌ای که در این میان وجود دارد این است که مسئولیت همانگونه که سکوی پرتابی است برای اوج گرفتن، می‌تواند عاملی برای شقاوت انسان باشد. انسان اگر خودساخته نباشد و به دام وسوسه‌های شیطانی بیفتد، گرفتار فساد شود و از خدمت‌رسانی به مردم غفلت نماید، مسیر جهنم را برای خود هموار نموده است. امیرالمؤمنین علیه‌السلام می‌فرمایند: «أَيُّمَا وَالٍ احْتَجَبَ عَنْ حَوَائِجِ النَّاسِ احْتَجَبَ اللَّهُ عَنْهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ عَنْ حَوَائِجِهِ وَ إِنْ أَخَذَ هَدِيَّةً كَانَ غُلُولًا وَ إِنْ أَخَذَ رِشْوَةً فَهُوَ مُشْرِكٌ»؛[2] «هر زمامدارى كه خويش را از [رسيدگى به‏] نيازهاى مردم به دور دارد، خداوند او را در روز رستاخيز از [دستيابى به‏] خواسته‏‌هايش به دور خواهد داشت و اگر زمامدار هديه‌‏اى بگيرد، خيانت نموده و چون رشوه‌‏اى بگيرد، به خدا شرک ورزيده است».

پذیرش مسئولیت بدون صلاحیت
 از طرف دیگر اگر کسی مسئولیتی را بپذیرد که شایستگی کافی برای آن را ندارد و یا می‌داند دیگری در این مسیر از او برتر است، خود را از رحمت الهی دور کرده است. رسول خدا می‌فرمایند: «مَنْ تَوَلّی عَمَلا وَ هُوَ یعْلَمُ أنَّهُ لَیسَ لَهُ بِأهْلٍ، فَلْیتُبَّوَءُ مَقْعَدُهُ مِنَ النّارِ»؛[2] «هر که ریاست و مسئولیتی را بپذیرد و بداند که اهلیت آن را ندارد، در قبر و قیامت جایگاه او پر از آتش خواهد شد». همچنین نقل است که فرمودند: «مَنْ تَقَدَّمَ عَلی قَومٍ مِنَ الْمُسْلِمینَ وَ هُوَ یَری أَنَّ فیهِمْ مَن هو افضلُ منه فقد خانَ اللَّه‏ و رسولَه و المُسلمیِن»؛[3] «هرکه جلودار -مسئول- عده‏‌ای از مسلمانان شود، در حالی که می‌‏داند در بین مسلمین ‏فردی بهتر از او وجود دارد، پس خائن به خدا، رسولش و مسلمانان خواهد بود».

در کنار اینکه نامزدهای انتخاباتی باید این روایات را ملاحضه کرده و حال خود را با آن بسنجند، ما مردم نیز وظیفه داریم شخصی را برگزینیم که توانایی خدمت بیشتری دارد و از فساد دور‌تر است.

پی‌نوشت:
[1]. الکافی، اسلامیه، ج2، ص197.
[2]. ثواب الاعمال، ص261.
[3] مسند الرویانی، ج1، ص326.
[4]. تمهیدالاوائل، ص474.